Зертхана меңгерушісі: зертхана меңгерушісі Гриценко Диляра Александровна. 2019 жылдан бастап зертхана меңгерушісі болып жұмыс істейді. 2006-2010 жж. аралығында әл-Фараби атындағы ҚазҰУ техника және технологиялар бакалавры мамандығын үздік дипломымен аяқтады. 2010 жылдан 2012 жылға дейін магистратурада оқып, жаратылыстану ғылымдарының магистрі, Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ үздік дипломымен марапатталды. Қазіргі уақытта PhD докторантурада оқиды, докторлық диссертацияның тақырыбы «өсімдіктерде рекомбинантты белоктар алу үшін вирусты Вектор құру және олардың экспрессиясының тиімділігін зерттеу». Докторлық диссертацияны орындау шеңберінде өсімдіктерді қорғау институтында Циолковский атындағы зертханада, Израильдің Волкани орталығында тағылымдамадан өтті. 2011 жылы «Назарбаев стипендиясы» оқудағы үздік көрсеткіштері үшін, ғылыми-зерттеу жұмыстарындағы жоғары жетістіктері үшін ел Президентімен марапатталды.
Зертхана құрамы:
Галиакпаров Нұрбол Нұрпатұлы, жетекші ғылыми қызметкер, PhD
Аубакирова Қарлығаш Пазилхаковна, аға ғылыми қызметкер, PhD
Байжұманова Сауле Саяткановна, кіші ғылыми қызметкер
Дерябина Нина Дмитриевна, аға лаборант
Ғылыми зерттеулердің негізгі бағыттары
- Жеміс-жидек дақылдарының вирусты инфекцияларын диагностика жасау жүйесін әзірлеу;
- Патогендерден таза көшет материалдарын алу мақсатында жүзімді және алма ағашын микроклонды көбейту;
- Жүзім және алма сорттарын генотипірлеу және сәйкестендіру;
- Молекулалық маркерлерді қолдана отырып, Қазақстанның жабайы алма популяцияларын зерттеу
- Өсімдіктердегі рекомбинантты белоктардың экспрессиясы үшін вирустық векторларды әзірлеу
Қызметтің негізгі нәтижелері:
- Меристемалық және апикальды ұлпадан жүзімнің әр түрлі сорттарын регенерациялау жүйесі жолға қойылды.
- Алты жүзімнің (АРМО, Gflv, GFLV, ВДС, GLRAV-1, GLRAV-3) вирустарын бір мезгілде диагностикалау жүйесі әзірленді.
- Алманың бес вирусын (ASGV, ASPV, ACLSV, ApMV, ToRSV) бір мезгілде диагностикалау жүйесі әзірленді.
- ДНҚ маркерлерді пайдалана отырып, Қазақстанның жабайы алма популяцияларының генетикалық әртүрлілігіне талдау жүргізілді.
- Қазақстанда өсірілетін қазақстандық және шетелдік селекциядағы жүзімнің техникалық және асханалық сорттары генотипірленді.
- Өсімдіктердегі гетерологиялық ақуыздардың экспрессиясы үшін А жүзім вирусының геномы негізінде вирустық векторлар әзірленді.
- Нуклеин қышқылдарын ілмекті изометриялық амплификациялау әдісін қолдануға негізделген Erwinia amylovora (жеміс-жидек дақылдарының бактериялық күйігі) диагностикасының жоғары сезімтал жүйесі әзірленді.
- ГМО анықтау жүйесі жолға қойылған.
Ағымдағы жобалар:
0287-18-ГК «алма мен жүзім патогендерін диагностикалау, генетикалық түрлендірілген ауыл шаруашылығы дақылдарын анықтау жөніндегі қызметтер мен тауарлар және фитопатогендерден бос жеміс-жидек дақылдарының отырғызу материалын өндіру»
АР05132367 » вирусты векторды қолдану арқылы өсімдіктерден вакциналар алу биотехнологиясы»
Зертхана төмендегідей қызметтер көрсетеді:
* Алма және жүзім өсімдіктерінің вирустарға тексеру диагностикасы;
* ДНҚ маркерлерді пайдалана отырып алма мен жүзімді сәйкестендіру және паспорттау;
* Микроклоналды көбейту арқылы жүзімнің вируссыз көшеттерін алу;
* Плазмидті және вирустық векторларға ДНҚ клондау, секвенирлеу, бактериялық және өсімдік жүйелеріндегі рекомбинантты ақуыздардың экспрессиясы;
* Генетикалық инженерия әдістерін үйрету.
Мақалалар:
- Ерболова Л.С., Рябушкина Н.А., Аубакирова К.П., Олейченко С.Н., Галиакпаров Н.Н. Микроклональное размножение на различных питательных средах // Вестник, серия биологическая. –2012.–№1(53).–С.14-17.
- Рябушкина Н.А., Жунусова Ж.C., Ерболова Л.С., Берестнева Л.В., Галиакпаров Н.Н. Микроклональное размножение перспективных сортов винограда, созданных в Казахстане // Биотехнология. Теория и практика.–2012.–№1.– С.41-50.
- Рябушкина Н.А., Омашева М.Е., Галиакпаров Н.Н. Специфика выделения ДНК из растительных объектов // Биотехнология. Теория и практика.– 2012.–№2.– С.9-26.
- Омашева М. Е., Качиева З. С., Копытина Д. А., Касенова А. М., Аубакирова К. П., Рябушкина Н. А., Галиакпаров Н. Н. Разработка диагностической тест-системы трех вирусов яблони (ACLSV, ASGV, ASPV) на основе мультиплекс ОТ-ПЦР // Поиск. – 2012. — №2. – С.27-34.
- Aubakirova K.P., Omasheva M. E., Ryabushkina N.A., Tazhibaev T.S., Kampitova G.A., Galiakparov N.N (2014) Evaluation of five protocols for DNA extraction from leaves of Malus sieversii, Vitis vinifera and Armeniaca vulgaris. Genetic and Molecular Research, №13(1):1278-87
- Erbolova L., Ryabushkina N., Oleichenko S., Kampitova G., Galiakparov N. (2013) The effect of growth regulators on in vitro culture of some Vitis vinifera cultivars. World Applied Science Journal. 23(1): 76-80
- Galiakparov, N., Tanne, E., Sela, , Gafny, R. (2003) Functional analysis of the Grapevine virus A genome. Virology 306, 42-50.
- Galiakparov N, Tanne E, Mawassi M, Gafny R, Sela I..(2003) ORF 5 of grapevine virus A encodes a nucleic acid-binding protein and affects pathogenesis. Virus Genes 27, 257-62.
- Galiakparov N., Goszczynski DE., Che X., Batuman O., Bar-Joseph M., Mawassi M. (2003) Two classes of subgenomic RNA of grapevine virus A produced by internal controller elements. Virology 312, 434-48.
- Haviv S, Galiakparov N, Goszczynski DE, Batuman O, Czosnek H, Mawassi M. Engineering the genome of Grapevine virus A into a vector for expression of proteins in herbaceous plants. J Virol Methods. 2006, 132(1-2):227-231.
- Galiakparov, N., Sela, , Tanne, E. and Gafny, R..(1999) Infectious RNA transcripts from Grapevine virus A cDNA clone. Virus Genes 19, 235-242.
- Rubinson, E., Galiakparov, N., Radian, S., Sela, , Tanne, E. and Gafny, R..(1997) Serological detection of grapevine virus A using antiserum to a non-structural protein, the putative movement protein. Phytopathology 87(10): 1041-1045.
- Spiegel, S., Scott, S. W., Bowman-Vance, V., Tam, Y., Galiakparov N. and Rosner A. (1996) Improved detection of prunus necrotic ringspot virus by the polymerase chain reaction. European Journal of Plant Pathology 102: 681-685.
- Копытина Д.А., Омашева М. Е., Касенова А.М., Качиева З.С., Галиакпаров Н.Н (2012) Молекулярные основы иммунитета растений. Биотехнология. Теория и практика. №3, 31-41
- Аубакирова К.П., Омашева М. Е., Рябушкина Н.А., Береснева Л.В., Галиакпаров Н.Н. (2013) Использование универсальных флуоресцентно-меченых праймеров в генотипировании казахстанских сортов винограда по микросателлитным маркерам. Биотехнология. Теория и практика. №2,35-41
- Omasheva M.E., S.V. Chekalin S.V., N. N. Galiakparov N.N. (2015) Evaluation of molecular genetic diversity of wild apple Malus sieversii populations from Zailiysky Alatau by microsatellite markers. Russian Journal of Genetics, Volume 51, Issue 7, pp 647-652
- Гриценко Д.А., Галиакпаров Н.Н. Создание Т-вектора для прямого клонирования ПЦР-продуктов. Eurasian journal of applied biotechnology. Т. 4, 2016., С. 43-50.
- Gritsenko D.A., Galiakparov, N., Insertion of 2a ‘self-cleaving’ peptides between orf4 and orf5 of grapevine virus a genome for vector development. Asian Jr. of Microbiol. Biotech. Env. Sc. Vol.19, 2017. P. 1034-1040.
- Deryabina N.D., Gritsenko D.A., Galiakparov N.N. Molecular aspects of plant viruses’ movement through plants. Eurasian journal of applied biotechnology. Vol.2, 2017. P. 1-10
- Гриценко Д.А., Дерябина Н.Д., Галиакпаров Н.Н. Модификация генома вируса А винограда. Eurasian journal of applied biotechnology. Т. 4, 2017. С. 1-11.
- Гриценко Д.А., Галиакпаров Н.Н. Изучение способности вируса А винограда инфицировать Nicotiana Benthamiana при агробактериальной инфильтрации. KazNU Bulletin. Biology series. Vol.60, 2014. С. 195 -199.
- Deryabina N.D., Gritsenko D.A., Aubakirova K. P., Baizhumanova S. S., Galiakparov N.N. Modern market of influenza vaccine production. Eurasian journal of applied biotechnology. Vol.4, 2018. P. 1-10
- Gritsenko D.A., Kenzhebekova R., Deryabina N.D., Galiakparov N.N. Development of a “deconstructed” vector based on the genome of grapevine virus A. Plant Biotechnol Rep. Vol. 13, Issue 2., 2019, doi.org/10.1007/s11816-019-00528-1
Патенттер:
- Өсімдіктердегі гетерологиялық ақуыздардың транзиенттік экспрессиясы үшін вирустық вектор
- Lamp әдісімен жеміс дақылдарында бактериялық күйікті диагностикалауға арналған синтетикалық олигонуклеотидтердің жиынтығы
- КТ-ПТР әдісімен алма вирустарын анықтауға арналған синтетикалық олигонуклеотидтердің жиынтығы
