Генетика және селекция зертханасы

Зертхана меңгерушісі Кохметова Алма Мырзабекқызы, б.ғ.д., профессор, корреспондент мүшесі ҚР ҰҒА. Қазақстан Республикасы атынан 2012 жылдан бастап Европалық Биотехнология қауымдастығында (EBTNA) ұлттық үйлестірушісі болып келеді. 2007 жылдан бері зертхана меңгерушісі қызметін атқаруда. 1991 жылы (06.01.05 «Селекция және тұқымшаруашылығы» мамандығы) бойынша кандидаттық диссертация, 2004 жылы (00.00.15 «Генетика» мамандығы) бойынша докторлық диссертация қорғаған. 2009 жылы доцент, 2015 жылы профессор атағын алған. Өсімдіктер генетикасы саласының маманы. 259 жариялымдардың авторы, оның ішінде 2 монография, 2 методикалық нұсқау – катологы, күздік бидай сортының бірлескен авторы және 5 селекциялық жетістіктің инновациялық патентіне жұмсақ күздік бидай сорттары Алихан (2011 ж.), Раминал (2014 ж.), Тәлімі-80 (2017 ж.) және жұмсақ жаздық бидай сорттары (Казахстан (2016 ж.) и Степная 53 (2017 ж.). «Генотип-орта» және «Генетикалық анализ» алгоритм бағдарламасының зияткерлік меншік нысаны сертификатының иегері. А.М. Кохметова Мемлекеттік сорт сынауға жіберілген АШМ мекемесімен бірлескен жоғары өнімділігі мен тат ауруларына төзімділігімен сипатталатын 3 жұмсақ күздік бидай сорттарының бірлескен авторы: Динара (2013 ж), Шөл (2013 ж), және Назым (2014 ж). Оның жетекшілігімен 1 кандидат, 4 PhD-доктор, 7 магистр диссертациялары қорғалды және 1 PhD- диссертация орындалу барысында. Алғаш рет ТМД аймағында «Marker Assisted Selection» жаңа технологиясын енгізіп, молекулалық маркерлердің көмегімен бидайдың ауруға төзімді сорттарын шығарды. 2012 жылдан бастап ҚР БҒМ мемлекеттік бюджеті және Ауыл шаруашылығы министрлігінің қаржыландыруы бойынща 8 жобаның жетекшісі болды: №0086/ГФ-2, 0053/ГФ-2, МЦП ЕврАзЭС, 2120/ГФ-4, 2170/ГФ-4, №40-14/НТП 255 МСХ, №40-14/НТП 255МСХ, АР 051325540

050040, Алматы, ул. Тимирязева, 45
Тел/факс: +7(727) 394-75-62
E-mail: gen_kalma@mail.ru

Зертхана құрамы:

Маденова Айгул Калихожаевна – PhD, аға ғылыми қызметкер; e-mail: madenova.a@mail.ru

Галымбек Канат – PhD, ғылыми қызметкер; e-mail: gen_kanat@mail.ru

Атишова Макпал Нуржумаевна – магистр, ғылыми қызметкер; e-mail: maki_87@mail.ru

Кейшилов Женис Советханулы – магистр, кіші ғылыми қызметкер; e-mail: jeka-sayko@mail.ru

Кумарбаева Мадина Талгаровна – PhD-докторант, кіші ғылыми қызметкер; e-mail: madina_kumar90@mail.ru

Жанузак Данна Комековна – магистр, кіші ғылыми қызметкер; e-mail: dolphin_969@mail.ru

Зертхананың ғылыми зерттеудегі негізгі бағыты:

Бидайдың бастапқы материалдарын бағалаумен шығару үшін генетикалық өңдеу, молекула-генетикалық, әдістерді жасап шығару;
Генетика мен селекцияның классикалық және заманауи әдістерін қолдану арқылы бидайдың (Puccinia striiformis f.sp. tritici, Puccinia recondita f.sp. tritici, Puccinia graminis f.sp.tritici) үш тат ауруларына және қатты қаракүйеге (Tilletia caries) төзімділігінің генетикасын зерттеу;
Бидайдың ауруға төзімді сорттары мен өнімділігін жоғарлатуда селективті токсиндерді патогенді саңырауқұлақтарға және молекулалық маркерлерді қолданып бидайдың жапырақты дақ, септориоз және сары дақ (Pyrenophora tritici-repentis, Septoria tritici) ауруларына төзімділік генетикасын зерттеу;
Жұмсақ бидай сорттарының коллекциясын бидай ауруларына төзімділігіне ассоциациялык карталау;
Бидайдың төзімді гендерін идентификациялау және Marker Assisted Selection классикалық селекциялық бағдарлама арқылы бидайдың сапасын жақсартуда перспективті түрлерін таңдап әдістерді интеграциялау.
Өнімділігі жоғары, дәннің сапасы және басқа да шаруашылықты құнды белгілері мен сипаты үйлескен бидайдың перспективті линиялары мен жаңа сорттарын шығару.

Негізгі қызметтің нәтижелері:

Бидайдың құнды бастапқы материалын құру мен генетикалық жақсартуға бағытталған сандық, молекулалық генетика, цитогенетика және биотехнология саласындағы жұмыстар циклі орындалды;
Морфологиялық (Ltn) және микросаталитті маркерлер кешенін пайдаланып Lr34 тиімді гендерін тасымалдаушысы – қоңыр татқа төзімді APR (Adult Plant Resistance) -генді ұзақ мерзімге төзімді жаңа тасымалдаушылар мен донорлар құрылды;
Гетерозистік нәтижені нығайту жолымен селекциялық үрдістің тиімділігін арттыруға мүмкіндік беретін, бидайдың агамоспермиялық формаларын қалыптастырудың теориялық негіздері әзірленді;
Бірқатар сорттармақтардың бидайдың сары татына (Puccinia striiformis West.) төзімділігінің генетикалық бейімділігі арнайы модель нысанында зерттелді–бидай үлгілерінің рекомбинантты инбердті (RILs) және осының негізінде ауруға төзімділік белгілерін болжаудың тиімділгі өте жоғары әдістері әзірленді. Татқа төзімді гендер идентификацияланды;
Marker Assisted Selection негізінде ауруға төзімді түрлер мақсатты сұрыпталып және селекциялық әдістер анықтлынып зерттелінді және енгізілді;
Биотехнологиялық және молекулалық-генетикалық тәсілдер кешені классикалық селекциялық үрдістің құралы ретінде елеулі селекциялық жұмысты қысқартып және оңтайландырады.
striiformisқоздырғышының нәсілдік құрамын зерттеу негізінде таттың 10 жаңа вирулентті патотипі идентификацияланды. striiformis агрессиялық расасына бидайдың коммерциялық сорттары төзімді генетикалық бақылау ретінде орнатылды. STS csLV34 маркерін қолданып, Yr18 генінің 27 тасымалдаушылары идентификацияланды. Сары татқа Yr5 төзімді 35 ген тасымалдаушылары, 21 Yr15 генінің тасымалдаушысы және 9 Yr10 генінің тасымалдаушысы екенін көрсетті;
Ауруға ювенильді төзімділігі мен өнімділігі жоғары егіске үйлескен бидайдың сабақты татына төзімді донорлары анықталды және бидай үлгілерінің коллекциясы құрастырылды. Ug99 сабақты таттың қауіпті расасына эффективті, Sr-геніне төзімді тасымалдаушылары идентификацияланды;
Молекулалық скринигтің негізінде Lr29, Lr10, Lr35/Sr39, Lr24/Sr24, Lr68, Lr37/Sr38/Yr17, Lr19/Sr25, Lr26/Sr31/Yr9/Pm8 гендірі бар үлгілер идентификацияланды;
150 бидай үлгілерін қоса бейімделген белгілердің топтамсы қалыптастырылды, олар ортаның абиотикалық және биотикалық факторларына төзімді көздер мен донор ретінде ұсынылды және Қазақстан Республикасының Ұлттық тектік қорына жіберілді;
Пиренофороздың Pyrenophora tritici-repentis Ptr 2 рассасы мен 2 токсиніне (HST ToxA және ToxВ) кешенді төзімді бидай генотиптері өндіріске енгізілді және шығарылды.
Marker Assisted Selection технолгиясы селекциялық практикаға енгізілді, нәтижесінде алынған перспективті линиялар Мемлекеттік сортсынауға жіберілді.

Селекциялық жұмыстың нәтижелері:

Өнімділігі жоғары құрғақшылыққа төзімді жаңа жаздық жұмсақ бидай сорттары шығарылды: Икар (2001 ж.), Женис (2001 ж.), Авиада (2004 ж.), Нуреке (2007); күріш Алтынай және Мадина; күздік жұмсақ бидай Комсомольская 1 (1993).
АШМ жүйесімен бірлескен өнімділігі жоғары және тат ауруларына төзімді жаңа бидай сорттары шығарылып Мемелекеттік сортсынау мекемесіне жіберілді: Казахстан 75 (2011 ж.), Динара (2013ж.), Шөл (2013 ж.) және Назым (2014 ж.).
Авторлық куәлік және селекциялық жетістіктерге патент алынды ─ жаңа күздік жұмсақ бидай Алихан (№779, 2011 ж.) және Раминал (№495, 2014 ж.), жаздық жұмсақ бидай сорттары Казахстан 75 (№617, 2016 ж.) и Степная 53 (№756, 2017 ж.).

Жобалар мен бағдарламалар (2015-2019 жж.):

Гранттық жоба № 2120/ГФ-4: «Бидайдың сары татына кең спектрлі төзімді перспективті селекциялық материал құру үшін ДНҚ-технологиясы арқылы Yr-гендерді пирамидалау» 2015-2017 ж.ж. (жетекші – б.ғ.д, А.М. Кохметова).
Гранттық жоба № 21700/ГФ-4: «Бидай сорттарының жапырақ дақтары ауруларына өнімділігі мен төзімділігін арттыру үшін патогенді саңырауқұлақтардың селективті токсиндері мен молекулалық маркерлер арқылы септориоз бен сары теңбіліне төзімді бидай гермоплазмасын идентификациялау» 2015-2017 ж.ж. (жетекші – б.ғ.д, А.М. Кохметова).
Гранттық жоба № 0949/ГФ-4: «Молекулалық, селекциялық және цитогенетикалық әдістерді сонымен қатар жабайы тұқымдастардың гермоплазмасын қолданып, құрғақшылыққа төзімді бидай сорттары мен үлгілерін шығару» 2015-2017 ж.ж. (жетекші – б.ғ.д, А.И. Седловский ).
АШМ жобасы, ҰАҒБО: «Төзімді тасымалдаушылардың молекулалық скринингі мен «Marker Assisted Selection» технологиясы негізінде таттың екі түріне комплексті төзімділік көрсететін жоғары өнімді бидайдың сорттары мен перспективті линияларын шығару», 2015-2017 жж. (жетекші – б.ғ.д., профессор А.М. Кохметова).
Гранттық жоба AP05132540: «Қазақстанда өсірілетін жұмсақ бидай коллекция сорттарының пиренофороз Pyrenophora tritici-repentis ауруының төзімділігін ассоциациялык карталау», 2018-2020 жж. (жетекші – б.ғ.д, А.М. Кохметова).
Гранттық жоба AP05131091: «ДНК технологияны қолданып, Қазақстандық және шет елдік гермоплазмалардан, қатты қара күйеге (Tilletia caries (DC) Tul.) төзімділік Bt-ген тасымалдаушыларын идентификациялау және органикалық егін шаруашылығы үшін бидайдың перспективті линияларын шығару.» 2018-2020 жж. (жетекші– PhD А.К. Маденова).

Халықаралық ұйымдармен ғылыми ынтымақтастық

Genetic Resources Center. Kansas State University, USA. Plant Pathology Department. 4711 Throckmorton Hall. Manhattan KS.
Washington State University, USDA-ARS, Wheat Genetics, Quality, Physiology and Disease Research Unit, Department Plant Pathology. Pullman 201 Johnson Hall, WA 99164-6430
International Maize and Wheat Improvement Center. (CIMMYT-Turkey, P.K. 39 Emek 06511 Ankara, Turkey).
Selcuk University Faculty of Agriculture, Department of Soil Science and Plant Nutrition 42079 Campus, Konya Turkey.
ICARDA-Tashkent, Biodiversity and Integrated Gene Management Program. P.O. Box 4564, Tashkent 100000, Uzbekistan.
The University of Sydney. Australian Cereal Rust Control Program. Plant Breeding Institute, Faculty of Agriculture, Food & Natural Resources. 107 Cobbitty Rd, Cobbitty, 2570.
Өсімдік қорғау Бүкілресейлік ғылыми-зерттеу институты, ауылшаруашылық дақылдарының фитосанитариялық мониторинг зертханасы (Санкт-Петербург қаласы 196608, Пушкин қаласы, Подбельского 3 тас жолы, Ресей). Бидайдың қоңыр татының расалық құрамының идентификациясының бірлескен зерттеуі.
Өсімдікті биологиялық қорғау Бүкілресейлік ғылыми-зерттеу институты, ауылшаруашылық дақылдарының фитосанитариялық мониторинг зертханасы (Краснодар қ. 36350000, Рашпилевский көшесі, Ресей). Пиренофороз патогенінің расалық құрамының идентификациясының бірлескен зерттеуі.

Ғылыми—педагогикалық қызметі

Магистранттар, докторанттар 2012-2016 ж.ж. Жетекші ─ б.ғ.д. Кохметова А.М.

ЖОО, мерзім	Аты жөні	Тақырыбы
Магистратура, Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті 2010-2012 жж. 6М0011300 — Биология білімі Өркен.	Атишова М.Н.	Бидайдың сабапқты тат Puccinia graminisPers. f. sp. tritici ауруына төзімді ген тасмалдаушылардың идентификациясы.
Магистратура, Қазақ ұлттық аграрлық университеті, 2014-2016 жж. 6М081100 – Өсімдік қорғау және карантин мамандығы.	Кейшилов Ж.С.	Қазақстанның оңтүстік — шығыс жағдайында күздік бидай сорттарының пиренофорозға (Drechslera tritici-repentis)төзімділігін фитопатологиялық зерттеу.
Магистратура, Қазақ ұлттық аграрлық университеті, 2012-2014 жж. 6М081100 – Өсімдік қорғау және карантин мамандығы.	Кумарбаева М.Т.	ICARDA Халықаралық питомниктерінен алынған бидайдың сары татына төзімді көздерін табу.
Магистратура, Қазақ ұлттық аграрлық университеті, 2012-2014 жж. 6М081100 – Өсімдік қорғау және карантин мамандығы.	Мапанбек С.	Күздік бидай линиясы мен басқа сорттардың бидайдың сары татына генетикалық-селекциялық сұрыптау мен фитопатологиялық тұрақтылығын зерттеу.
Магистратура, К. И. Сатпаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті, 2013-2015 жж. 6М070100 – Биотехнология мамандығы.	Жанузак Д.	Бидайдың пиренофорозға төзімді көздерін молекулалық идентификациялау.
PhD докторантура, Қазақ ұлттық аграрлық университеті, 2013-2015 жж. 6М081100 – Өсімдік қорғау және карантин мамандығы.	Маденова А.К.	Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік шығыс жағдайларына бейімделген бидайдың қоңыр татқа (Puccinia Recondita Rob. Ex Desm.) төзімді гермоплазмасын идентификациялау.
PhD докторантура, Қазақ ұлттық аграрлық университеті, 2012-2014 жж. 6D080800 – Топырақтану және агрохимия мамандығы.	Сапахова З.Б.	Разработка системы применения средств химизации для перспективных сортов озимой пшеницы, устойчивых к бурой ржавчине
PhD докторантура, Қазақ ұлттық аграрлық университеті, 2013-2015 жж. 6М081100 – Өсімдік қорғау және карантин мамандығы.	Есенбекова Г.Т.	Мoлекулалық және cелекциялық әдіcтермен бидайдың cары тат (Puccinia striiformis f.sp. tritici) ауруына төзімді ген иелерін идентификациялау
PhD докторантура, Қазақ ұлттық аграрлық университеті, 2014-2017 жж. 6М081100 – Өсімдік қорғау және карантин мамандығы.	Галымбек К.	Бидай сорттарының қоңыр тат (Puccinia recondita Rob. Ex. Desm) ауруына фитопатологиялық және молекулалық скринингі
PhD докторантура, Қазақ ұлттық аграрлық университеті, 2018-2021 жж. 6D080100 –Агрономия мамандығы	Кумарбаева М.Т.	Селекциялық және молекулалық әдістерді қолдану арқылы пиренофорозға (Pyrenophora tritici-repentis) төзімді перспективті линияларын шығару.

Ғылыми-педагогикалық қызметі

Аты жөні	ЖОО	Лауазымы
Кохметова А.М.	Қазақ ұлттық аграрлық университеті.	Профессор

Шетелдік тағылымдамалар, шәкіртақылар

Кохметова А.М. Шәкіртақы MASHAV, Israel, study program “Biological and Physical aspects of Crop Production in arid zones”, BeerSheva, Israel. 12.1995-31.01. 1996.
Кохметова А.М. Шәкіртақы Cochran Fellowship Program “Seed&Seed Technology” (08-22.02.1997). Iowa State University and Kansas State University, USA.
Кохметова А.М. Шәкіртақы IPGRI, Darvin Initiative training course in Plant conservation (07. 1997-26.07. 1997), Sharvas, Hungary.
Кохметова А.М. Үнді елшілік шәкіртақы, Int. Program on Strategies for Sustainable Agriculture and Rural Development, National Institute of Rural Development, Hyderabad, India ( 02.11.1998-11.12.1998).
Кохметова А.М. Нидерланд Корольдік шәкіртақы. Fellowship program, Int. Course on Applied Plant Breeding, Wageningen Agricultural University, The Netherlands (14.03-25.06.1999).
Кохметова А.М. Нидерланд Корольдік шәкіртақы. Course on Plant Variety Protection, Wageningen Agricultural University, The Netherlands (10.05. – 21.05. 1999).
Коkhmetova A.M. Training Course on Seedling Assessment of Wheat Rusts. Aleppo, Syria. 13-25.2009.
Есенбекова Г.Т. Тағылымдама: Молекулярно-генетические методы идентификации и генотипирования хозяйственно-ценных признаков пшеницы. Центр молекулярной биотехнологии РГАУ-МСХА им. К.А. Тимирязева, г. Москва. Россия. 11.2009 – 1.12. 2009.
Есенбекова Г.Т. Тағылымдама: Патотипирование и определение рассового состава популяции пиренофороза пшеницы. Всероссийский научно-исследовательский институт биологической защиты растений. Лаборатория фитосанитарного мониторинга с-х культур. Краснодар. Россия. 09.2012 – 6.10.2012.
Сапахова З.Б. Шәкіртақы MASHAV, Israel, Study Program «Biotechnology in Agriculture in a World of Global Environmental Changes». Hebrew University. Rehovot. Israel., 06.02.2012-05.04.2012.
Сапахова З.Б. Тағылымдама: Identification of leaf rust resistance genes in wheat mapping population. Selcuk University, Konya, Turkey. 30.10.2012-28.02.2013.
Маденова А.К. Тағылымдама: Modern molecular methods in wheat improvement for disease resistance. Cereal Research Non-Profit Ltd. Co., Szeged, Hungary, 03.04-22.05.2014.
Галымбек К. Тағылымдама: Оценка устойчивости пшеницы к бурой ржавчине. Всероссийский научно-исследовательский институт защиты растений, Санкт-Петербург. 12 — 22 мамыр 2015 ж.
Кейшилов Ж.С. Тағылымдама: «Agricultural Business» organized by Nowy Sacz School of Business, National Louis University, Nowy Sacz, Poland. 05.2015 – 29.05.2015.
Есенбекова Г.Т. Тағылымдама: Молекулярные методы идентификации генов устойчивости к болезням пшеницы. Institute of Field and Vegitable Crops. Serbia, Novi Sad. 02 – 29.02. 2016.
Галымбек К. Тағылымдама: Seedling Assesment of Wheat Rusts. Directorate of Field Crops Central Research Institute (FCCRI),Ankara, TURKEY. 02 – 10.02 2016.
Галымбек К. Тағылымдама: Rust Pathotyping of Yellow and Leaf Rust of Wheat. Directorate of Field Crops Central Research Institute (FCCRI),Ankara, TURKEY. 02 – 29.02.

Негізгі жариялымдар (оқулықтар, монографиялар, рейтингтік журналдардағы мақалалар)

Кохметова А.М., Али С., Сапахова З., Атишова М.Н. Идентификация генотиповносителей устойчивости к токсинам пиренофороза Ptr ToxA и Ptr ToxB Pyrenophora tritici-repentis в коллекции мягкой пшеницы //Вавиловский журнал генетики и селекции. 2018;22(8):978-986. DOI 10.18699/VJ18.440 (БД Tomson Reuters; БД Scopus; БД РИНЦ).
Kokhmetova, O. Kremneva, G. Volkova, M. Atishova, Z. Sapakhova. Еvaluation of wheat cultivars growing in Kazakhstan and Russia for resistance to tan spot. Journal of Plant Pathology (2017), 99(1), 161-167. DOI: 10.4454/jpp.v99i1.3812 (БД Tomson Reuters).
Kokhmetova, A., Sharma, R., Rsaliyev, S., Galymbek, K., Baymagambetova, K., Ziyaev, Z., Morgounov, A. Evaluation of Central Asian wheat germplasm for stripe rust resistance. Plant Genetic Resources, 2017.-1-7. doi:10.1017/S1479262117000132 (БД Tomson Reuters).
Galymbek K., Kokhmetova A.M., Akan K., Madenova A.K., Atishova M.N. Identification of germplasm of Wheat on leaf rust (Puccinia recondita Rob. ex Desm. f.sp. tritici). Ecology, environment and conservation, 2017. 23 (2); pp. (1211-1218). (БД SCOPUS).
Kokhmetova A., Madenova A., Kampitova G., Urazaliev R., Yessimbekova M., Morgounov A., Purnhauser L. Identification of Leaf Rust Resistance Genes in Wheat Cultivars Produced in Kazakhstan //Cereal Research Communications, 2016, 44 (2), pp. 240–250. DOI: 10.1556/0806.43.2015.056. (БД Tomson Reuters).
Гультяева Е.И., Ахметова А.К., Карабаев М.К., Кохметова А.М., Шайдаюк Е.Л., Аристова М.К., Галымбек К. Полиморфизм казахстанских популяций гриба Puccinia triticina Eriks. по вирулентности и SSR-маркерам // Сб. мат. XIII Международной научно-практической конференции «Сельскохозяйственные науки и агропромышленный комплекс на рубеже веков». — Новосибирск, 22 января, 24 февраля 2016 г.- С.14-19.
А.М. Кохметова, О.Ю. Кремнева, Ж.С. Кейшилов, Н. Ж. Султанова. Расовый состав и вирулентность изолятов Pyrenophоra tritici—repentis в Северо-кавказском регионе России и Республике Казахстан // Eurasian Journal of Applied Biotechnology. 2016. №3. С.57-66.
Yessenbekova G.T., Kokhmetova A.M., Kampitova G.A., Jevtic R. Sources and donors for soft wheat selection by resistance to yellow rust // Biosciences biotechnology research Asia. — 2016. — Vol. 13(2). – P. 693-700. (БД SCOPUS).
Morgounov A., B. Akin, L.Ã.Demir, M. Keser, , S. Martynov, Å. Orhan,F.Ozdemir, Ä. Ãzseven, Z. Sapakhova, M. Yessimbekova. Yield gain in leaf rust resistant and susceptible winter wheat varieties due to fungicide application // Crop and Pasture Science 66 (7). – 2015. – P. 649-659. http://dx.doi.org/10.1071/CP14158. (БД Tomson Reuters).
Madenova А., Kokhmetova А., Kampitova G., Purnhauser L., M. Atishova. Identification of the carriers of genes for resistance to wheat leaf rust using molecular markers //Biosciences Biotechnology Research Asia, August 2015. vol. 12(2), 1683-1690. (БД Scopus).
Kokhmetova A., Z.Sapakhova, A.Madenova, M. Atishova, G.Yessenbekova, К. Galymbek Identification of wheat germplasms resistant to leaf and stripe rust using molecular markers. // Journal of Biotechnology 185(2014). S18–S36. P.29. (БД Tomson Reuters).
Kokhmetova A., Z. Sapakhova, R. Urazaliev, M. Yessimbekova, R. Yeleshev, A. Morgounov. Effect of Spring Biomass Removal on Expression of Agronomic Traits of Winter Wheat //World Applied Sciences Journal 30 (3): 322-329, 2014. DOI: 10.5829/idosi.wasj.2014.30.03.14026. (БД Scopus).
Ғалымбек Қ., Кумарбаева М.Т.,Кохметова А.М., Кейшилов Ж.С. ICARDA халықаралық питомниктерінен алынған бидайдың сары татына төзімді көздерін табу // Ізденістер, Нәтижелер. Исследования, Результаты. – 2015.– №2. – С. 157-162.
Маденова А., Кохметова А.М., Кампитова Г.А., Атишова М., Сапахова З.Б.Бидайдың қоңыр тат ауруна төзімді қазақстандық сорттардың молекулалық-генетикалық скринигі // Известия НАН РК, Сер.аграрн., 2015 ж. №2 (26). С. 70-75.
Атишова М.Н., Кохметова А.М., Сапахова З.Б., Маденова А.К., Уразалиев Р.А., Есимбекова М.А. Молекулалық маркерлердің көмегімен бидайдың сары және қоңыр тат ауруларына төзімді ген тасымалдаушыларын идентификациялау // Известия НАН РК, Сер. биол. и мед., 2015 , №3. – С. 57-63.
Кохметова А.М., Атишова М.Н., Сапахова З.Б., Уразалиев Р.А. Молекулярный скрининг образцов пшеницы на устойчивость пиренофорозу Pyrenophora tritici-repentis // Известия НАН РК, Сер.биол. и мед., 2015, № 3. — С. 48-56.
Кохметова А.М., Сапахова З.Б., Madenova A.K., Есенбекова Г.Т.Идентификация носителей генов устойчивости к желтой Yr5, Yr10, Yr15 и бурой ржавчине Lr26, Lr34 на основе молекулярного скрининга образцов пшеницы // Биотехнология. Теория и практика. – 2014. — №1. — С. 71-78.
Kokhmetova, Yessenbekova G., Morgounov A., Ogbonnaya F. 2012. The screening of wheat germplasm for resistance to stripe and leaf rust in Kazakhstan // Journal of Life Science, USA. 2012. Vol. 6, No. 4. P.353-362.
Кохметова А.М., Атишова М.Н. 2012. Идентификация источников устойчивости к стеблевой ржавчине пшеницы с использованием молекулярных маркеров // Вавиловский журнал генетики и селекции, 2012, т. 16, №1, с. 132-141.
Kokhmetova A.M., Atishova M.N. 2012. Identification of sources of resistance to wheat stem rust using molecular markers // Russian Journal of Genetics: Applied Research, 2012, Vol. 2, No. 6. – P.486-493. (БД Scopus).
R.C. Sharma, S. Rajaram, S. Alikulov, Z. Ziayev, S.Hazа-ratkulova,M.Khordarahami, S.M. Nazeri, S.Belen, Z.Khalikulov, M.Mosaad, Y. Kaya, M.Keser, Z.Eshonova, A. Kokhmetova, M.G. Ahmedov, M.R. Jlal Kamali, A.I. Morgounov. 2012. Improved winter wheat genotypes for Central and West Asia // Euphytica, 2013, Vol. 190 (1). P 19-31. DOI 10, 1007/s10681-012-0732-y. (БД Tomson Reuters).
Kokhmetova A., Morgounov A., Rsaliev Sh., Rsaliev A., Yessenbekova G., Typina L. 2011. Wheat Germplasm Screening for Stem Rust Resistance Using Conventional and Molecular Techniques. Czech Journal of Genetics and Plant Breeding (CJGPB). 47:146-154. (БД Tomson Reuters).
Kokhmetova A., Chen X., Rsaliyev Sh. Identification of Puccinia striiformis f. sp. tritici, characterization of wheat cultivars for resistance, and inheritance of resistance to stripe rust in Kazakhstan wheat cultivars. The Asian and Australasian Journal of Plant Science and Biotechnology. 4 (Special Issue 1. 2010.: 64-70.
Sedlovsky A.I., Tyupina L.N., Kokhmetova A.M., Novohatin V.V., Baimagambetova K.K. 2009. Improving the efficiency of wheat breeding for productivity, quality and sustainability of using non-traditional breeding methods. Bulletin of the State Nikitsky Botanical Garden. 2009.99: 49-52. Yalta, Ukraine.
Kokhmetova A., Rsaliev Sh. 2008. Identification of wheat germplasm resistant to Puccinia recondita using genetic and molecular markers. Proc. of Int. conference «Conventional and Molecular Breeding of Field and Vegitable Crops” Novi Sad, Serbia, 24-27 November 2008. P. 273-276.
Kokhmetova A.M., Yessimbekova M.A., Absattarova A.S., Morgunov A.I. (2005). Inheritance of yellow rust resistance in wheat cultivars. In: Increasing wheat production in Central Asia through science and international cooperation. CIMMYT, Р.133-137.
Kokhmetova A.M., Sariyeva S., Kenjebayeva S. (2003) Yield stability and drought resistance in wheat. Acta Botanica Hungarica, Budapest, 45, 1-2, 153-161 (БД Scopus).

Оқулықтар, монографиялар:

Кохметова А.М. (2005). Генетические аспекты адаптивности пшеницы. Алматы, 210с.
Методические рекомендации (2011). Рсалиев Ш.С., Кохметова А.М., Седловский А.И., Рсалиев А.С., Тилеубаева Ж.С., Тюпина Л.Н., Есенбекова Г.Т., Атишова М.Н.; Агабаева А.Ч. Каталог сортов и образцов пшеницы с генами устойчивости к листовой ржавчине. Алматы. 70 с.
Кохметова А.М. (2015). Устойчивость пшеницы к пиренофорозу. Каталог доноров и носителей генов устойчивости // Алматы, 2015. – 124 с.
Кохметова А.М., Сапахова З.Б., Атишова М.Н., Кумарбаева М.Т., Маденова А.К. Маркерная селекция (Marker Assisted Selection) для создания перспективных форм пшеницы, устойчивых к желтой и бурой ржавчине (2015) // Методические рекомендации. Алматы. – 2015. – 32 с.

Инновациялық қызметтер (патенттер, гранттар, келісім—шарттар, енгізулер)

Кохметова А.М., Жамбакин К.Ж., Тюпина Л.Н., Урозолиев Р.А., Есимбекова М.А., Итенова Ф., Байжанов Ж. Авторское свидетельство и патент на селекционное достижение – новый сорт озимой мягкой пшеницы «Раминал». Патент РК №495, Астана, Мин. Юст., 2014. Опубл. НИИС №1 от 01.15.2015.
Кохметова А.М., Жамбакин К.Ж., Карабаев М.К., Тюпина Л.Н., Рсалиев Ш.С., Есимбекова М.А., Урозолиев Р.А., Нурпеисов И.А., Сарбаев А.Т., Баймагамбетова К.К., Итенова Ф.Л. Авторское свидетельство и патент на селекционное достижение – новый сорт «Алихан». Патент РК № 779. 2011. Опубл. НИИС от 02.11.2017
Урозалиев Р.А., Нурбеков С.И., Айнебекова Б.А., Куттумбетова Н.Т., Абугалиева А.И., Сарбаев А.Т., Кохметова А.М. Авторское свидетельство и патент на селекционное достижение – новый сорт озимой мягкой пшеницы «Тәлімі-80». Патент РК №782. Астана, Мин. Юст. Опубл. НИИС от 02.11.2017.
Урозалиев Р.А., Баймагамбетова К.К., Абугалиев С.Г., Цыганков И.Г., Цыганков В.И., Кохметова А.М., Тюпина Л.Н. Авторское свидетельство и патент на селекционное достижение – новый сорт яровой мягкой пшеницы «Казахстан 75». Патент РК № 617. Астана, Мин. Юст. от 15.03.2016 г.
Цыганков В.И., Цыганков И.Г, Тулеуов А.С., Шанинов Т.С., Цыганкова М.Ю., Баймагамбетова К.К., Абугалиев С.Г., Седловский А.И., Кохметова А.М. Авторское свидетельство и патент на селекционное достижение – новый сорт яровой мягкой пшеницы «Степная 53». Патент РК № 756. Астана, Мин. Юст. от 30.03.2017 г.
Седловский А.И., Новохатин В.В., Тюпина Л.Н. Авторское свидетельство Госу-дарственной комиссии Российской Федерации по испытанию и охране селекционных достижений № 32233106. Сорт пшеницы мягкой яровой ИКАР. 29.01.2001.
Седловский А.И., Леонова Т.А., Новохатин В.В., Сарбаев А.Т., Тюпина Л.Н., Уразалиев Р.А. Автор¬ское свидетельство Государственной комиссии Российской Федерации по испытанию и охране селекционных достижений № 35123. Сорт пшеницы мягкой яровой АВИАДА. 09.01.2001.
Седловский А.И., Уразалиев Р.А., Нурпеисов И.А., Тыныбаев Н.К., Тюпина Л.Н. Авторское свидетельство Государственной комиссии по сортоиспытанию сельскохозяйственных культур Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан № 204. Сорт яровой пшеницы ЖЕНИС. 18.08.2005.
Ильичев С.С., Уразалиев Р.А., Сейтхожаев А.И., Кохметова А.М., Балан Г.И., Кожахметов К., Иващенко А.Т. Авторское свидетельство № 31, сорт озимой мягкой пшеницы Комсомольская 1. Опубл. Гос. Реестр селекционных достижений РК, 1994.
Уразалиев Р.А., Кохметова А.М., Калыгулова Р.Е., Токсанбаева Н.С. Авторское свидетельство. «Генотип-среда. Программа-алгоритм». Инв. «540 ЦИФ, ВНТИЦентр № 50890000444. 1990.
Кохметова А.М., Омарова Р., Калыгулова Р. Свидетельство о регистрации объекта интеллектуальной собственности № 073 от 16.04. 2001 г. Программа для ЭВМ «Генетический анализ».

Қызмет көрсету

Кадр даярлау – зертхана негізінде жылда ғылыми зерттеулер, биологиялық бағыт бойынша студенттерге өндірістік және оқу тәжірибелері жүргізіледі, дипломдық жұмыстар, магистрлік және докторлық диссертациялар қорғалады.
ҚР Ұлттық тектік қорына жылда ауруға төзімді идентификацияланған селекциялы құнды материалдар шығарылады және беріледі. Зертхана қызметкерлері бидай линиялары мен сорттардың жапырақ сабақты инфекцияларын ауруға төзімділігін анықтау үшін жұмыс жүргізіп жатыр.
Бидай селекциясына бастапқы материал ретінде қазіргі заманғы фитопатологиялық және молекулалық идентификацялау әдістерді қызығушылық танытқан ғылыми қызметкерлерге үйрету үшін тағлымдама мен тренингтер.
Маркерлік селекция технологиясын қолдана отырып комерциялық құнды бидай сорттарын генетикалық жақсарту.
Ауруға төзімді идентификацияланған селекиялық құнды материалдарды ҚР ұлттық генофондына жыл сайын құрылып және беріліп отырады.
Селекциялық мекемелерге және фермерлік шаруашылықтарға идентификация аумағында және жаңа сорттарды тіркегенде, тұқым бақылау мен тұқымшаруашылық талдауда, бір түр немесе мәдени генетикалық әртүрлілігін зерттеуде қызмет ету ұсынылады. Белоктық маркерлерді ауылшаруашылық әртүрлі мәдени сорттардың біртектілігі мен константалығы, түпнұсқалығын анықтауға қолданылды.
Фермерлерге бидайдың өндірістік егісіне ауруға төзімділігне фитопатологиялық бағлау және скринигтеу бойынша қызметтер ұсынылады.
Жапырақты дақ ауруы мен таттың түрлері жөнінде фитосанитарлық жағдайды болжау мақсатында дәнді дақылдардың фитосанитариялық мониторинг қызметтері көрсетіледі.
Қазіргі заманның талабына сай технология — маркерлі селекция, яғни селекция молекулярлы-генетикалық маркерлердің көмегімен, төзімділік потенциалын бағалау мүмкіндігі және зерттелетін сорттың генотипінде ауруға төзімді геннің бар болуы. Аурудан қорғаудың агрохимиялық және генетикалық жеке технологиясы жетілдірілуі мүмкін.
«Ауруға төзімді бидай үлгілерін жылдамдатып шығаруда Marker Assisted Selection» курсы ұсынылады. Оқу мерзімі — 10 күн.