Өсімдіктер физиология және биохимия зертханасы

– б.ғ.к. Усенбеков Бакдаулет Наубайұлы. 1996 жылы ҚазМУ — нің биология факультетін биология мамандығы бойынша бітірді. 2004 жылы «Қант құмайының (Stevia Rebaudiana Bertoni) оңтүстік-шығыс Қазақстан жағдайында минералдық қоректену және вегетативті көбею ерекшеліктері» 03.00.12 –өсімдіктер физиологиясы (Ғылыми жетекшісі: б.ғ.д., профессор Сәрсенбаев Б.Ә) тақырыбында кандидаттық диссертациясын қорғады. 50 астам ғылыми еңбектердің авторы.

Ғылыми қызығушылығы: өсімдіктер физиологиясы және биохимиясы, биотехнология, in vitro жағдайында ұлпалар мен жасушалар дақылдары, күріштің селекциясы мен тұқым шаруашылығы.

Тел: +7-727-394-75-61, е-mail: bakdaulet7@yandex.ru

3 Зертхана құрамы — ТАӘ, қызметі, ғылыми дәрежесі және ғылыми атағы

№        ТАӘ                           Қызметі      Ғылыми дәрежесі   Ғылыми атағы

1          Усенбеков Б.Н.         Зертхана меңгерушісі  б.ғ.к.

2          Сәрсенбаев Б.А.       Басты ғылыми қызметкер б.ғ.д., профессор

3          Нуржанова А.А.       Басты ғылыми қызметкер б.ғ.д., профессор

4          Рысбекова А.Б.         Жетекші ғылыми қызметкер б.ғ.к.

5          Казкеев Д.Т.              Ғылыми қызметкер  PhD докторант

6          Жанбырбаев Е.         Ғылыми қызметкер  PhD докторант

7          Сартбаева И.А.         Ғылыми қызметкер

8          Байсеитова Г.            Ғылыми қызметкер  магистр

9          Беркімбай Х.             Кіші ғылыми қызметкер магистр

10        Қамұнұр М.               Кіші ғылыми қызметкер магистр

11        Нурмагамбетова А.С.  Кіші ғылыми қызметкер магистр

• Зертхананың ғылыми қызметінің негізгі бағыты

— биоэнергетикада, мал азығы өндірісінде және тағам өндірісінде қолдану және өсімдік шаруашылығында әртараптандыру үшін қант құмайының (Stevia Rebaudiana Bertoni) оңтүстік-шығыс Қазақстан жағдайында селекциялық және физиолого-биохимиялық зерттеуі;

— Оңтүстік және Шығыс Қазақстанда топырақтары пестицидтермен және ауыр металлдармен ластанған жерлерді азық аймақтарын құру мақсатында қалпына келтіру үшін фиторемидиация технологиясын жасап шығару;

-өсімдік-микробты симбиотикалық жүйені құрастыру негізінде пестицидтермен ластанған топырақты фиторемидиациялау әдістерін ойлап шығару;

— гаплоидты технологияны және дәстүрлі селекцияны пайдалана отырып құрғақ және сортаң жағдайға бейімделген арпаның бастапқы түрлері мен жаңа сорттарын шығару;

—  дәстүрлі және биотехнологиялық әдістер көмегімен күріштің жаңа сорттарына селекция жасау.

• Жұмыстың басты нәтижелері (2012-2016 жж.)

Қант құмайы сортының дән коллекциялары жасалынды. Биологиялық өнімділігін, қанттылығын, шырындылығын, сонымен қатар құрғақшылық, сортаң және ауыр металлдармен ластанған қоршаған ортаның қолайсыз жағдайларына төзімділігін көрсететін тәжірибелік мәліметтер алынды.  Қант құмайының сабағынан шырын бөлініп алынып, биоэтанол жасау үшін шәрбәт жасалынды. Биоэтанол алу және қант құмайының шәрбәтінің ферментациясы кезіндегі қолайлы температура, рН және субстраттың ашытқы жасушаларына қатынасы анықталды. Биоэтанолдың тәжірибелік үлгілері алынды.

Өнімділігі және тәттілігі жағынан ерекшеленетін отандық және шет елдік селекцияның қант құмайының перспективті сорттары шығарылды. Порумбень 4, Алга, Ростовский, Узбекистан-18 сорттары сабағының өнімділігі бойынша, ал Қазақстандық селекцияның сорттары (Казахстан-20, Казахстанское 16) шырындылығымен және сабағында ерігіш қанттардың көптігімен ерекшеленеді. Биохимиялық талдаулар қант құмайының сабағынан сығып алынған шырыннан жасалынған шәрбәттің құрамында ақуыздар, майлар, көмірсулар және А, РР, С, Е, в-каротин сияқты биологиялық белсенді заттар бар екендігін көрсетті. Шәрбәт құрамында микроэлементтер — Fe, Cu және Zn анықталды. Қант құмайының сабағынан алынған шәрбәтқа стандарт жасалынды. ҚР инновациялық патентіне ие болған жаңа тағамдық өнімдер рецептісі шығарылды.

Қант құмайын өзімен-өзін және ұрықсыз линияларымен шағылыстыру нәтижесінде құнды шаруашылық белгілері бар гибридтер алынды. Шағылыстыру кезінде алынған гибридтер Казахстанская 3× Ларец, Низкорослое 81 ×Ларец, МСЛ-26 ×Ларец и Низкорослое 81× Сахарное 32, МСЛ-26 × Сахарное 32 гетерозисті нәтиже көрсетті. Сабағындағы қанттылығы және өнімділігі бойынша, сонымен қатар құрғақшылыққа және тұзға төзімділігі бойынша ерекшеленетін қант құмайының отандық сорттарын шығару мақсатында селекцияда пайдаланылатын перспективті гибридтер таңдалынып алынды. Ерігіш қанттардың жинақталу динамикасы және олардың мүшелер мен буынаралыққа таралу заңдылығы көрсетілді.

          Қазақстандық флораның жабайы түрлі өсімдіктерінің көмегімен  пестицидтар және ауыр металлдармен ластанған топырақты фитотазалау технологиясы және ластанған фитомассаны жою әдістері жасалынды.

           Ластанған топырақты фиторемидияциялаудың тиімділігін арттыру үшін өсімдік-микробты симбиотикалық жүйе құрастырылды. Хлорорганикалық пестицидтердің ризопланы мен ризосферасынан микроорганизмдер бөлініп алынды. ҚР БҒМК Республикалық микроорганизмдер топтамасында Bacillus vallismortis  және Bacillus aryabhattai   хлорорганикалық пестицидтердің штамм-ыдыратқыштары сақталынған.

Арпаның тұзға төзімді, тез пісетін, өнімділігі жоғары «Кайсар» (сортүлгі 9/95-26К) атты сорты шығарылды және Қазақстан Республикасы ауылшаруашылығы Министрлігінің «Ауылшаруашылығы өнімдерін сортсынаудан өткізетін мемлекеттік комиссиясы» Мемлекеттік мекемесіне берілді. Сорт тұзға және көктемгі суыққа өте жоғары төзімді қасиетке ие, сонымен қатар ұзақ уақыт құрғақшылыққа және түптену кезінде жоғары температураға, тат аурулары мен тамырдың фузариозды шіруіне төзімді. Орташа өнімділігі 17,6 ц/га (стандарт Асем – 14,2 ц/га).

Өнімділігі жоғары «Аргул» (сортүлгі 3/04-4) сорты шығарылды және Алматы облысының жартылай суармалы және суармалы аймақтарында өсіру үшін Қазақстан Республикасы ауылшаруашылығы Министрлігінің «Ауылшаруашылығы өнімдерін сортсынаудан өткізетін мемлекеттік комиссиясы» Мемлекеттік мекемесіне берілді. Орташа өнімділігі- 45,2 ц/га (стандартм — 33,9 ц/га)

Өнімділігі жоғары «Бірлік» атты (сортүлгі28/98-3) сорты шығарылды және Алматы облысының жартылай суармалы және суармалы аймақтарында өсіру үшін Қазақстан Республикасы ауылшаруашылығы Министрлігінің «Ауылшаруашылығы өнімдерін сортсынаудан өткізетін мемлекеттік комиссиясы» Мемлекеттік мекемесіне берілді. Орташа өнімділігі- 47,6 ц/га (стандарт — 38,1 ц/га).

Боялған перикарпты күріш сортүлгілерінің жұмыс топтамасы шығарылды және Алматы облысында пісетін тез піскіш қызыл дәнді перспективті генотиптері анықталды. Боялған перикарпты күріштің ата-аналық формалары таңдалынып алынды және гибридизация жүргізілді. Алматы облысы жағдайында боялған перикарпты күріштің F₂-F₃ гибридтері көбейтілді. Гибридологиялық талдау жүргізіліп, перикарптың боялуы бойынша тұқым қуалаушылық қасиеттері, сонымен қатар кеш генерацияда өзгергіштігі зерттелінді.

Популяциялық генетика және селекция әдістерін пайдалана отырып биотехнологиялық тәсілдер негізінде авторлық куәлік пен патенті бар Алтынай, Баканасский, Мадина күріш сорттары шығарылды.

Күріш гибридтерінің дәнінен (глютелиндер) төменгі амилозалы перспективті линияларды шығаруға ықпал еткен қор белоктарының полиморфизмі идентификацияланды.

Қазақстандық және ресейлік селекцияның 35 сорттары мен сортүлгілерінен Waxy-генінің бірінші интронындағы G/T  SNP — полиморфизмді праймер көмегімен генотипирлеу жұмыстары жүргізілді. Зерттеліп жатқан үлгілерге In1-F-T және In1-F-G праймерлерінің көмегімен SNP- полиморфизмінің (T/G) бар болуына скрининг жүргізгенде глютинозды үлгілерде екі аллелдің бар екендігі анықталынды. Күріштің глютинозды генотиптерінде Waxy-гендегі полиморфизмді зерттеу үшін молекулалық маркерлерді пайдалану ақпараттық құрал болып табылады.

Болашақта глютинозды сорт шығару мақсатында гибридтерден F₆ гомозиготты перспективті линиялары алынды.

Гаплоидты биотехнологияны пайдалана отырып күріштің дигаплоидты линиялары алынды.

Алғашқы отандық глютинозды сорт Казветта мемлекеттік сортсынауға берілді.

• Жобалар мен программалар

Получение линий глютинозного риса как исходного материала в селекции эксклюзивных сортов для детского и диетического питания (2012-2014 жж.);

Биотехнология получения этанола (биотоплива) из сахарного сорго (Sorghum saccaratum (L.) Pers.) –возобновляемого и альтернативного источника энергии (2012-2014 жж.);

Ускоренное создание солеустойчивых дигаплоидных форм ячменя с помощью биотехнологических методов (2012-2014 жж.);

Ғылыми-техникалық программа бойынша: 2013-2015 жылдарға Дүниежүзілік ғылыми-техникалық жобалар мен программалар «Разработать приемы фиторемедиации почв, загрязненных пестицидами на основе конструирования микробно-растительных ассоциаций» (2013-2015 жж.);

Разработка новых биотехнологических подходов для создания БАД, специализированных продуктов питания и их компонентов на основе взаимодействия природных биополимеров и других биологических материалов с макро- и микроэлементами (2012-2014 жж.);

Разработка   биотехнологии создания новых БАД и диетических   продуктов питания  на основе возделывания  и  переработки    сахарного  сорго (2012-2014 жж.);

Использование эксклюзивных сортов глютинозного риса для создания детских и диетических продуктов питания (2013-2015 жж.);

Биотехнология  создания  новых  высокопродуктивных и устойчивых к абиотическим факторам форм  и линий сорго  сахарное для использования  в биоэнергетике,  пищевой  промышленности  и кормопроизводстве (2013-2015 жж.);

Биотехнология получения первых казахстанских форм и линии риса с окрашенным перикарпом как исходного материала в селекции эксклюзивных отечественных сортов (2013-2015 жж.);

0451/ГҚ 4 «Разработка технологии улучшения загрязненных тяжелыми металлами и пестицидамиземель с использованием растения мискантуса гигантского (Miscanthus x giganteus) – нового высокоэффективного фиторемедианта» (2015 -2017 жж.);

2168/ГҚ 4 «Создание отечественного сорта глютинозного риса для детского и диетического питания с применением молекулярно-генетических и биохимических маркеров» (2015 -2017 жж.);

2113/ГҚ 4 «Биотехнология получения солеустойчивых, высокопродуктивных форм и линий риса для селекции отечественных сортов» (2015 -2017 жж.);

2172/ГҚ 4 «Создание новых высокопродуктивных, холодостойких исходных форм и линий риса для селекции отечественных сортов, адаптированных к северным рисосеющим регионам Казахстана» (2015 -2017 жж.) ;

2171/ГҚ 4 «Скрининг на продуктивность и устойчивость сортов сахарного сорго для возделывания в условиях засухи и использования в биоэнергетике, пищевой промышленности и кормопроизводстве» (2015 -2017 жж.);

Жоба НАТОG4687 “New phytotechnology for cleaning  contaminated military sites”2016-2019 жж.

• Дүниежүзілік және отандық ұйымдармен ғылыми әріптестік

Күріштің әлемдік ғылыми-зерттеу институты (IRRI) (Лос-Баньос, Филиппины);

Hokkaido Agricultural Research Center,  Sapporo, Жапония;

Матея Бела атындағы Университет (Баска Быстрица Словакия);

Jan Evangelista Purkyne University (Usti nad Labem Chek republic);

Kansas State University (Kansas, USA);

Әлемдік ғылыми-техникалық орталық (Мәскеу);

Жалпы генетика және цитология институты РҒА СБ (Новосибирск);

БРКЕҒЗИ РАШҒА (Краснодар);

И.Г. Калиненко атындағы астық дақылдарының БРКЕҒЗИ (Зерноград);

Петрозаводтық мемлекеттік университет (Республика Карелия);

Украинаның Аграрлық ғылымының Мемлекеттік. Селекция-генетикалық институт сортзерттеу және тұқымшаруашылығы мемлекеттік. Сорго дақылдарының зертханасы (Украина);

ҚР АШМ егіншілік және өсімдік шаруашылығының Қазақ ғылыми-зерттеу институты;

И. Жахаев атындағы күріш шаруашылығының Қазақ ғылыми-зерттеу институты  АО «КазАгроИнновация» ҚР АШМ;

әл-Фараби атындағы ҚазМУ;

әл-Фараби атындағы ҚазМУ-дың физико-химиялық зерттеулер мен талдаулар орталығының биосфера экологиясы зертханасы;

әл-Фараби атындағы ҚазМУ жаңа химиялық технология және материалдар Институты;

Қазақ Мемлекеттік Аграрлық Университеті;

Алматы Технологиялық Университеті;

К.И. Сатпаева атындағы ҚазҰТУ;

ҚазМемҚызПУ .

• Ғылыми-педагогикалық қызмет

Бакалаврларды дайындау:

әл-Фараби атындағы ҚазМУ,  мамандығы 050701-«Биотехнология», Қожақұлова А.Н. Дипломдық жұмысының тақырыбы: «Күріш сорттарының амилоза бойынша скринингі». Ғылыми жетекшісі: б.ғ.к. Рысбекова А.Б. 2013 ж;

әл-Фараби атындағы ҚазМУ,  мамандығы 050701-«Биотехнология», Онатова Н.О. Дипломдық жұмысының тақырыбы: «Күріш сорттарын паспорттауда белоктық маркерлерді қолдану». Ғылыми жетекшісі: б.ғ.к. Рысбекова А.Б. 2013 ж;

әл-Фараби атындағы ҚазМУ,  мамандығы 050701-«Биотехнология», Әмірбекова А.Н. Дипломдық жұмысының тақырыбы: «Клеткалық селекция әдісінін қолдану арқылы тұздылыққа төзімді арпаның түрлерін алу».  Ғылыми жетекшісі: б.ғ.д Нуржанова А.А. 2014 ж;

әл-Фараби атындағы ҚазМУ,  мамандығы 050701-«Биотехнология», Тоқтасынова А.Т. Дипломдық жұмысының тақырыбы: «Перспективті күріш генотиптерінің амилоза мөлшеріне скрининг жүргізу». Ғылыми жетекшісі: б.ғ.к. Рысбекова А.Б. 2015 ж;

әл-Фараби атындағы ҚазМУ,  мамандығы 050701-«Биотехнология», Елемесов Ж. Дипломдық жұмысының тақырыбы:  «Перикарпы боялған күріштің бастапқы отандық формаларын алу». Ғылыми жетекшісі: б.ғ.к. Рысбекова А.Б. 2015 ж;

әл-Фараби атындағы ҚазМУ,  мамандығы 050701-«Биотехнология», Мұхамежан А.М. Дипломдық жұмысының тақырыбы:  «In vitro жағдайында күріштің аталық тозаңдарын өсірудің тиімділігін арттыру». Ғылыми жетекшісі: б.ғ.к. Рысбекова А.Б. 2015 ж;

әл-Фараби атындағы ҚазМУ,  мамандығы 050701-«Биотехнология», Кәкімбек А.А. Дипломдық жұмысының тақырыбы:  «Тұзданудың әртүрлі типінің перспективті күріш сорттарының морфо-физиологиялық және биохимиялық көрсеткіштеріне әсері». Научный руководитель: Ғылыми жетекшісі: б.ғ.к. Рысбекова А.Б. 2015 ж

Магистранттарды дайындау:

ҚазМемҚызПУ Исалиева Н.С. Диссертациялық жұмысының тақырыбы: «Ауыр металдармен техногенді ластанған аймақтарды қалпына келтіруде фиторемедиация технологиясын іске асыру». Ғылыми жетекшісі: б.ғ.к. Кіршібаев Е. 2012-2013 жж;

ҚазМемҚызПУ Худайбергенова Г.Б. Диссертациялық жұмысының тақырыбы: «Қант құмайы (Sorghum saccharatum (L.)Pers.) өсімдігінің сабағындағы ерігіш қанттардың шоғырлануы мен таралу динамикасын анықтау». Ғылыми жетекшісі: б.ғ.к. Кіршібаев Е. 2012-2013 жж;

ҚазМАУ, мамандығы 6М080100-«Агрономия», Казкеев Д.Т. Диссертациялық жұмысының тақырыбы: «Применение гаплоидной технологии в селекции яровой мягкой пшеницы (Triticum aestivum L.) на устойчивость к бурой ржавчине». Ғылыми жетекшісі: б.ғ.к. Абугалиева А.И. 2013 ж;

ҚазМАУ, мамандығы 6М080100 -«Агрономия», Жанбырбаев Е. А. Диссертациялық жұмысының тақырыбы: «Күріштің аталық тозаңкаптарынан дигаплоидты өсімдік алу». Ғылыми жетекшісі: а-ш.ғ.д, проф. Апушев А. К. 2013 ж;

ҚазМАУ, мамандығы 6М070100-«Биотехнология», Беркімбай Х.Ә. Диссертациялық жұмысының тақырыбы: «Глютинозды күріш сорттарының каллус түзу индукциясы және жасыл регенеранттар алу үшін қоректік ортаның құрамын оңтайландыру». Ғылыми жетекшісі: б.ғ.д., проф.Жамбакин К.Ж. 2014 ж;

ҚазМАУ, мамандығы 6М070100-«Биотехнология», Камунур М. Диссертациялық жұмысының тақырыбы: «Қант құмай өсімдігіндегі қанттардың түзілуі мен шоғырлану ерекшеліктері». Ғылыми жетекшілері: б.ғ.д., проф.Жамбакин К.Ж., б.ғ.д., проф. Сәрсенбаев Б.А.  2014 ж;

әл-Фараби атындағы ҚазМУ,  мамандығы «Биология»,  Сейсенбай Ш.Т. Диссертациялық жұмысының тақырыбы: «Хлорорганикалық пести­цидт­ермен ластан­ған топырақтың ризосфералық ремедиациясы». Ғылыми жетекшісі: б.ғ.д Нуржанова А.А. 2015 ж;

Әл-Фараби атындағы ҚазМУ,  мамандығы 050701-«Биотехнология», Ораз Сандугаш. Диссертациялық жұмысының тақырыбы: «Ранняя диагностика  и создание исходных линии ячменя,  устойчивых к засолению». Ғылыми жетекшісі: б.ғ.д Нуржанова А.А. 2016 г;

ҚазМАУ, мамандығы 6М070100 — «Биотехнология», Спатай Н. Диссертациялық жұмысының тақырыбы: «Гаплоидты биотехнология әдісін күріш селекциясында қолдану». Ғылыми жетекшісі: б.ғ.д., проф.Жамбакин К.Ж. 2016 ж;

ҚазМАУ, мамандығы 6М070100 — «Биотехнология», Жүніс Ә.Ғ. Диссертациялық жұмысының тақырыбы: «Қант құмайының сабағындағы ерігіш қанттың мөлшерін алудың биотехнологиясын жасау». Ғылыми жетекшісі: б.ғ.д., проф. Сәрсенбаев Б.А. 2016 ж;

ҚазМемҚызПУ Өміралиева Н.А. Диссертациялық жұмысының тақырыбы: «Қант құмайы өсімдігінің жоғары өнімді жергілікті формаларын алу әдісі». Ғылыми жетекшісі: б.ғ.к. Кіршібаев Е. 2017ж;

әл-Фараби атындағы ҚазМУ,  мамандығы 050701-«Биотехнология», Балмуханов Аслан. Диссертациялық жұмысының тақырыбы: «Фиторемедиация загрязненных ксенобиотиками почв с помощью Miscanthus x giganteus». Ғылыми жетекшісі: б.ғ.д Нуржанова А.А. 2017 ж.

PhD докторанттарды дайындау:

Казкеев Даурен Табылтаевич, 1 курстың PhD докторанты, ҚазМАУ, мамандығы «Агрономия-6D080100». Диссертациялық жұмысының тақырыбы: «Создание исходного материала в селекции сортов риса с окрашенным перикарпом». Ғылыми кеңесшілері: б.ғ.д., проф., МҒА мүшесі Жамбакин К.Ж., Dr. Changrong Ye (Қытай);

Жанбырбаев Елдос Алмбекович, 2 курстың PhD докторанты, ҚазМАУ, мамандығы «Агрономия-6D080100». Диссертациялық жұмысының тақырыбы: «Получение холодостойких форм и линии для создания отечественных сортов риса адаптированных к северной зоне рисосеяния». Ғылыми кеңесшілері: б.ғ.д., проф. Сәрсенбаев Б.А., а-ш.ғ.д, проф. Зеленский Г.Л. (Россия);

Сартбаева Иннабат Әбибуллақызы, 3 курстың PhD докторанты, әл-Фараби атындағы ҚазМУ,  мамандығы «Биология-6D060700». Диссертациялық жұмысының тақырыбы: «Создание перспективных форм и линий глютинозного риса для использования в селекции». Ғылыми кеңесшілері: б.ғ.д., проф., МҒА мүшесі Жамбакин К.Ж., Dr. Norio Iriki (Жапония).

 Шет елдік тағылымдар

 Әлемдік деңгейде біліктілікті жоғарылату курсын тәмамдаған қызметкерлер тізімі:

— лабораторияның ағқ Рысбекова А.Б. «Болашақ» программасы бойынша АҚШ-тың Индиана штатындағы Purdue Университетінде 2012 ж. қаңтарынан шілдесіне дейін тағылымдамадан өтті. Мамандануы: молекулалық биология, молекулалық генетика (Project: Study of the methods of the microscale isolation of RNA from purified Arabidopsis trichomes. Supervisor: Professor Dan Szymanski);

— лабораторияның ағқ Рысбекова А.Б. күріштің әлемдік ғылыми-зерттеу институтында 23.05-31.05.2013 ж. тағылымдамадан өтті. (IRRI) (Лос-Баньос, Филиппины);

— лабораторияның ағқ Рысбекова А.Б. БРКЕҒЗИ МҒМ биотехнология және молекулалық биология зертханасында 07.07-11.07.2014 ж. тағылымдамадан өтті;

— кғқ. Батаева А.С. күріштің әлемдік ғылыми-зерттеу институтында тұзға төзімді күріш сорттарының селекциясы бойынша 31.05.- 27.06.2015 ж. тағылымдамадан өтті. (IRRI) (Лос-Баньос, Филиппины);

— ғқ. Сартбаева И.А. Hokkaido Agricultural Research Center (Sapporo, Жапония) «Күріш селекциясы үшін қазіргі заманғы молекула-генетикалық әдістер» тақырыбында 15.10 — 15.12.2015 ж. ғылыми тағылымдамадан өтті;

— ғқ. Жанбырбаев Е.А ФҚМҒМ «БРКЕҒЗИ» РАШҒА Краснодар (РФ) «Күріш егістігінің солтүстік аймақтарына бейімделген отандық күріш сорттарын шығару үшін суыққа төзімді линиялар мен формаларды алу» тақырыбында 04.04. — 03.05.2016 ж. тағылымдамадан өтті;

— ғқ. Сартбаева И.А. прошла научную стажировку вотделе Rice Quality Research Unit, Division of Rice Research Institute of Crop Science (NARO, Japan, Tsukuba) бөлімінде 2016 ж. 19 майынан 9 шілдесіне дейін ғылыми тағылымдамадан өтті.

Шәкіртақылар:

жғқ. Рысбекова А.Б. – ҚР БҒМ 2015 жылдың дарынды жас ғалымдарға арналған Мемлекеттік ғылыми шәкіртақының иегері.

Құрметті ғылыми атақтар:

б.ғ.д. Нуржанова А.А. ҚР БҒМ профессор атағының.

Марапаттар:

б.ғ.д. проф. Сарсенбаев Б. 07.08.2014 ж. ҚР БҒМ құрмет грамотасымен марапатталды.

б.ғ.д. проф. Нуржанова А.А. 07.09.2014 ж. ҚР БҒМ құрмет грамотасымен марапатталды.

• Негізгі басылымдар:

Сарсенбаев Б.А. Сорго сахарное перспективная культура многоцелевого использования//Изв.НАНРК., биол. және мед. серия 2014ж., № 3., с.3-9

Морару Г.А., Сарсенбаев Б.А., Киршибаев Е.А. Перспективные гибриды сахарного сорго для республики Казахстан//Материалы Международной научной конференции по биологии и биотехнологии растений 28-30 май 2014ж. Алматы.,с.370.

Сарсенбаев Б.А., Киршибаев Е.А., Байсеитова Г.А., КамунурМ.,Сарыбаева Э.Ж., Нокербекова Н.К., Худайбергенова Г.Б. Биологические особенности сортов сахарного сорго в условиях юго-востока Казахстана// Материалы Международной научной конференции по биологии и биотехнологии растений 28-30 май 2014г. Алматы.,с.374.

КиршибаевЕ.А.,Байсеитова Г.А., Камунур М., Сарыбаева Э.Ж., Нокербекова Н.К.,Сарсенбаев Б.А. Динамика накопления и распределение растворимых сахаров в стеблях сахарного сорго// Материалы Международной научной конференции по биологии и биотехнологии растений 28-30 май 2014г. Алматы.,с.393.

Киршибаев Е.А., Байсеитова Г.А., Камунур М., Сарыбаева Э.Ж., Нокербекова Н.К., Сарсенбаев Б.А. Получение сорго-суданковых гибридов для условий юго-востока Казахстана// Вестник КазНУ. Серия биологическая. №1/2 (60). 2014. с. 251-256.

Киршибаев Е.А., Байсеитова Г.А., Камунур М., Нокербекова Н.К., Сарсенбаев Б.А. Некоторые биометрические параметры F₁ гибридных растений сахарного сорго // Вестник КазНУ. Серия биологическая. №1 (63). 2015. с. 111-116.

Киршибаев Е.А., Байсеитова Г.А., Камунур М., Нокербекова Н.К., Жунис А., Сарсенбаев Б.А. Получение F₁ гибридных семян сахарного сорго (Sorghum sacchartum L. Pres.) на основе цитоплазматической мужской стерильности (ЦМС) // Известия МОН РК. сер. биол. — №4.- 2015.- с.

Киршибаев Е.А., Байсеитова Г., Камунур М., Сарсенбаев Б.А.  Получение гибридных (F₁) растений сахарного сорго на основе Цитоплазматической Мужской Стерильной (ЦМС) // Биологический конгресс. «Глобальные изменения климата и Биоразнообразие» 11-13 ноябрь. —  Казахстан. Алматы. 2015 г.

Киршибаев Е.А., Байсеитова Г.А., Камунур М., Нокербекова Н.К., Сарсенбаев Б.А. Некоторые биометрические параметры F₁ гибридных растений сахарного сорго // Вестник КазНУ. Серия биологическая, 2015. — №1.- (63). -С. 111-116.

Nurzhanova A., Kalugin S., ZhambakinK.Obsolete pesticides and application of colonizing plant species for remediation of contaminated soils in Kazakhstan   //Environmental Science and Pollution Research – 2013. – Vol. 20. – P. 2054-2063.

Saule Atabayeva, Akmaral Nurmahanova, Subhash Minocha, Aygul Ahmetova, Saule Kenzhebayeva, Saule Aidosova, Asil Nurzhanova The effect of salinity on growth and anatomical attributes of barley seedling (Hordeum vulgare L.) // African Journal of Biotechnology. –2013– Vol. 12(18). – Р. 2366-2377.

Nurzhanova A., Pidlisnyuk V., Kalugin S. Stefanovska T., Drimal M. Miscantus x giganteus as a new highly efficient phytoremediation agent for improving soil contaminated by pesticides residues and supplemented contaminants // Communications in Applied Biological Sciences – 2015. – Vol. 80.  – Р.

Y.Sailaukhanuly, L.Carlsen, A.Tulegenov, А.Nurzhanova, В Kenessov D.Kamys­bayev. Distribution and risk assessment of selected organochlorine pesticides in KyzylKairat village from Kazakhstan //Environ Monit Assess – 2016. – Vol. 188. N 358.– Springer. DOI 10.1007/s10661-016-5353-9.

Hiroshy Nakano, Charles L. Cantrell, Leonid K. Mamonov, Tatyana S.Kustova, Chemical constituents from Echinopsnanus and Echinopstransiliensis. Biochemical Systematics and Ecology. — 2012. — 45. — Р.127-129.

Hiroshy Nakano, Kevin K.Schrader, Leonid K. Mamonov, Tatyana S.Kustova, Valentina K. Mursaliyeva, Charles L. Cantrell. Isolation and Identification of Flavobacteriumcolumnare and Streptococcus iniae Antibacterial Compounds from the Terrestrial Plant Atraphaxislaetevirens. Journal of Agricultural and food chemistry, — 2012. — 60. — Р.10415-10419.

ShobhaSondhia, Stephen O. Duke, Solomon GreenIII, Nadezhda G. Gemejiyeva, Leonid K. Mamonov, Csharles L. Cantrell. Phytotoxic Furanocoumarins from the Shoots of Semenoviatransiliensis. Natural product communications. An International Journal for Communications and Reviews Covering all Aspects of Natural Products Research. — 2012. — Vol.7,-  Issue 10.  — P.1327-1330.

Kustova TS, Mamonov LK, Cantrell CL, Ross SA. Screening of Kazakhstan plants useful in the treatment of diabetic foot syndrome 61st International Congress and Annual Meeting of the Society for Medicinal Plant and Natural Product Research. 1-5 September 2013, Munster.

Usenbekov B.N., Kazkeev D.T., Zhanbirbaev Е.А., Berkimbai H. Tynybekov B.M., Satybaldiyeva G.K., Baimurzayev N.B., Issabayeva G.S. Doubled haploid production through culture of anthers in rice // Indian Journal of Genetics and Plant Breeding, 2014, — Volume 74, — Issue 1- P. 90-92. (impactfactor- 0,2)

Сартбаева И.А., Усенбеков Б.Н., Мамонов Л.К., Зеленский Г.Л., Булатова К.М. Скрининг сортообразцов риса российской и казахстанской селекции на содержание амилозы // Научно-практический журнал «Зерновое хозяйство России». — №6 (30) 2013, — С. 12-16. www.zhros.ru.

Усенбеков Б.Н., Булатова К.М., Сартбаева И.А., Рысбекова А.Б., Казкеев Д.Т., Жанбырбаев Е. А., Турдиев Т.Т., Батаева Д.С. Белковая паспортизация сортов риса // Научно-производственный журнал «Рисоводство» – 2013. — № 2 (23). — С. 30-34.

Усенбеков Б.Н., Зеленский Г.Л., Казкеев Д.Т., Жанбырбаев Е.А., Сартбаева И.А., Рысбекова А.Б., Батаева Д.С. Использование метода культуры пыльников в селекции казахстанских сортов глютинозного риса // Политематический сетевой электронный научный журнал Кубанского государственного аграрного университета (Научный журнал КубГАУ) [Электронный ресурс]. – Краснодар: КубГАУ, 2014. – №101 (07). http://ej.kubagro.ru/2014/07/pdf/72.pdf

А.Б. Рысбекова, Д.Т. Казкеев, Б.Н.Усенбеков, Ж.М. Мухина, Е.А. Жанбырбаев, И.А. Сартбаева, К.Ж. Жамбакин, Х.А. Беркимбай, Д.С. Батаева. Отбор предселекционного материала риса с окрашенным перикарпом  на  основе генотипирования по  генам  Rc и Pb. Принята в журнал «Генетика» РФ, № 10-11 – 2016 г. (ИФ-0,54).

Кітаптар, монографиялар, жинақтар:

1. Атабаева С.Д., Сарсенбаев Б.А. Физиолого-биохимические основы металлоустойчивости растений. Алматы, ТОО «TSTCompany» 12,7 п.л. 2010 г.
2. Атабаева С.Д., Сарсенбаев Б.А. Фиторемедиацияпочв загрязненных тяжелыми металлами. Алматы, ТОО «TSTCompany» 10,3 п.л. 2010 г.
3. Коллективный сборник. Физиолого-биохимические и генетико-селекционные исследования растений в Казахстане. Ответственные редакторы- Полимбетова Ф.А., Сарсенбаев Б.А. 22,25 п.л. Алматы. 2010.
4. Коллективный сборник. Научные основы и практика рисоводства в Казахстане. Ответственные редакторы- Мамонов Л.К., Сарсенбаев Б.А. 20.0 п.л. «Тоганай Т»., Алматы., 2012.
5. Нуржанова А. Бионанотехнология (курс лекции) Алматы: « ИП Волкова Н.А.». 2012. – 160 c.
6. Нуржанова А. Биологические основы фиторемедиации загрязненных территорий: Saarbrücken, Germany : «LAPLAMBERTAcademicPublishingGmbH&Co. KG». 2012. – 255 c.

Патенттер:

Инновациялық патент №23301 Лечебно-профилактический кисломолочный продукт 04.11.2010.

Инновациялық патент №23840 Фиточай «Есентай» 15.04.2011.

Инновациялық патент № 23839 Фиточай «Алматинский» 22.02.2011.

Свидетельство о государственной регистрации на объект авторского права №488 от 20 апреля 2012 г. «Сочетанная коллекция сортообразцов пищевой и декоративной тыквы» (авторы З.Г. Айташева, Ф.А. Полимбетова, А.А. Нуржанова)

А.с.№73183 Безалкогольный напиток «Stevidrink» 17/02/ 2012.

А.с. № 80354 «Способ выращивания стевии» 23.01.2013.

А.с. № 81678 «Способ производства хрустящих хлебцев» 14.01.2013.

Стандарт организации на сироп — Биологически активная добавка к пище  «Сироп из стеблей сорго сахарного» СТ 82275-1910-ГП-01-2013;

Инновациялық патент № 28674 от 20.09.2013 г. на изобретение «Обогащенная крупа из риса для каш быстрого приготовления». Зарегистрировано в Госреестре изобретений РК 18.06.2014 ж.

Инновациялық патент №2969 «Способ получения обогащенной глютинозной рисовой крупы для каш быстрого приготовления». Зарегистрировано в Госреестре изобретений РК 17.03.2015 г.

Инновациялық патент №29926 «Способ производства крупы из глютинозного риса для каш быстрого приготовления, обогащенной сиропом из стеблей сорго сахарного». Зарегистрировано в Госреестре изобретений РК 19.05.2015 г.

Инновациялық патент №30735 Способ получения безалкогольного напитка с добавлением сахарного сорго.,05.01.2015 г.

Инновациялық патент №30724. Способ приготовления витаминизированного хлеба «Бал нан» с добавлением сиропа сорго. 05.01.2015 г.

Патент на селекционное достижение №532 «Рис посевной Мадина». Зарегистрировано в Государственном реестре селекционных достижений РК 17.03.2015 г.

Патент на селекционное достижение №533 «Рис посевной Баканасский». Зарегистрировано в Государственном реестре селекционных достижений РК 17.03.2015 г.

Полезная модель Нуржанова А.А., Нам С.В., Мурсалиева В. К., Нурмухамбетова А., Жаманбалинова Р. «Способ размножения Miscan­thus x giganteus в условиях invitro» от 1 апреля 2016 года. Регистрационный номер 2016/01992.

• Қызметтер:

ЖОО магистранттары мен бакалаврларының дипломдық жобаларына жетекшілік ету.

 

• Бейнелі өнім:

Баспа өнімдері, атап айтқанда ауыр металлдар және пестицидтермен ластанған топырақты фиторемидияциялау технологиясы және өсімдіктің төзімділігінің физиолого-биохимиялық негізі бойынша монографиялар.

Биоэтанол мен шәрбаттың түптұлғалары, қант құмайының сабағынан шәрбат алу биотехнологиясы.

Амилозды (Мадина, Баканасский, Алтынай) және глютинозды (Казветта) күріш сорттары.

Қант құмайы сорттарының дәндерінің топтамасы

Қант құмайы сабағынан шырын алу және шәрбат жасау

Шәрбатты тағамдық мақсатта және биоотын (биоэтанол) алу үшін пайдалану.

Қант құмайының гибридизациясы

Мнс Муханов Т.М.  в ходе экспедиционного обследования в ЮКО