ipbbkz@gmail.com
+ 7 (727) 394 75 62
HomeOR 11465424 (жетекшісі Жамбакин К.Ж.)

OR 11465424 (жетекшісі Жамбакин К.Ж.)

Жоба туралы қысқышы ақпарат

(ұзақтығы, 2021-2022 ж.ж.)

  Бағдарлама тақырыбының атауы: ЖТН OR11465424 «Аса қауіпті ауруларды сәйкестендіру және ауыл шаруашылық дақылдары тұрақтылығының генотиптік әлеуетін арттыру үшін тиімділігі жоғары диагностиканың жүйелерін әзірлеу және енгізу».

АӨК интенсификациясы ауыл шаруашылығы дақылдарының жоғары өнімді және ауруға төзімді сорттарын өсіру жолымен, сондай-ақ қауіпті патогендердің таралуын тиісті бақылау жолымен мүмкін болады. Бұл бағдарламаның екі бағыты бар: 1) Ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің ауруға төзімді нысандарын ДНҚ технологиялары әдістерімен анықтау арқылы олардан төзімді және өнімді отандық сорттарды алу үшін аурулардың алдын алу; 2) Өндірістің барлық сатыларында, сондай-ақ Қазақстан Республикасына тұқымдық және көшет материалын әкелу кезінде аурулар мониторингі.

Зерттеудің негізгі тәсілдері – ауруға төзімді және дақылдардың өнімді түрлерін анықтау үшін заманауи ДНҚ технологияларын қолдану; ауруларды анықтау әдістерін жасау үшін ДНҚ технологиясын қолдану; отырғызылатын материалды аурулардан сауықтыру биотехнологияларын әзірлеу, ауыл шаруашылығы дақылдары ауруларының мониторингі үшін қолданыстағы технологияларды қолдану.

Қазақстан Республикасы ауқымындағы әлеуметтік-экономикалық даму мақсаттары үшін тапсырманың өзектілігі мынадай мемлекеттік стратегиялық және бағдарламалық құжаттарда көрсетілген: Мемлекет басшысы Қ. Тоқаевтың Қазақстан халқына Жолдауы 2019 жылғы 2 қыркүйек. (Бесінші тармақ — Дамыған агроөнеркәсіптік кешен); 2017-2021 жылғы Қазақстан Республикасының Білім және ғылым Министрлігінің стратегиялық жоспары (5 стратегиялық бағыт. Ғылымның дамуы).

Зерттеулер нәтижесінде қоңыр тат, сары тот және бидай пиренофорозы қоздырғыштарының таралу ареалдары мен зияндылығы айқындалатын болады; бидайдың неғұрлым қауіпті бактериялық аурулары қоздырғыштары популяцияларының құрылымы айқындалады; жұмсақ бидайдың сары датқа төзімділігімен байланысты QTL сандық белгілерінің локустары анықталды және картаға түсіріледі; жаңа гендер және ДНҚ анықталған қатты бидайдың ең қауіпті саңырауқұлақ ауруларына төзімділік белгілері; аса қауіпті вирустық инфекциялар диагностикасының отандық тиімділігі жоғары жүйелері әзірленеді, енгізіледі;   коммерциялық құнды жидек дақылдарын бактериялық және вирустық инфекциялардан сауықтыру үшін криотерапияның инновациялық биотехнологиясы әзірленеді; Қазақстан бойынша Y, X, M, S, PLRV картоп вирустарының таралу картасы жасалынады. Аралас инфекция кезіндегі картоп вирустарын генетикалық талдау деректері.

Бағдарлама мақсаты: ауыл шаруашылығы дақылдарының неғұрлым қауіпті ауруларын мониторингтеудің, сәйкестендірудің және алдын алудың тиімді жүйесі үшін ДНҚ-технологиялар негізінде биотехнологиялық тәсілдерді әзірлеу.

  Күтілетін нәтижелер:

  1. ДНҚ технологиясы негізінде Puccinia striiformis West, Puccinia recondita және Pyrenophora tritici-repentis қоздырғыштарының қауіптілік деңгейін анықтау мониторингінің тиімді жүйесі жүргізілетін болады
  2. Бактериялық ауруларды анықтау жүйесі мен жедел әдісі бойынша мониторинг жүргізіліп, тест жасалады
  3. Сары тотқа төзімділікпен байланысты тығыз байланысқан молекулалық маркерлер жасалады
  4. Саңырауқұлақ ауруларына қарсы тұру үшін ДНҚ маркерлері анықталып, бидайдың перспективалы тұрақты сызықтары анықталады
  5. Ауыл шаруашылығы дақылдарының вирустық инфекцияларын диагностикалау жүйелері әзірленетін болады
  6. Таңқурайдың жақсартылған отырғызу материалын алу үшін криотерапия технологиясы жасалады
  7. Геномдық технологиялар арқылы Қазақстан бойынша Y, X, M, S, PLRV картоп вирустарының таралу картасы жасалады

Жобаның ғылыми жетекшісі:

Жамбакин Кабыл Жапарович, ӨББИ бас директоры, биология ғылымдарының докторы, профессор, ҚР ҰҒА академигі, h-index 3, оның жетекшілігімен 4 кандидаттық және 3 PhD диссертациялары қорғалды.

(https://www.scopus.com/authid/detail.uri?authorId=55331576800; https://app.webofknowledge.com/author/record/3844956)

Зерттеу тобының құрамы:

Кумарбаева Мадина Талгаровна: білімі жоғары (Биотехнология мамандығы), магистр (Өсімдіктерді қорғау және карантин мамандығы), PhD докторант (Агрономия мамандығы), ғылыми жұмыс тәжірибесі 8 жыл ғылыми жобаның бейініне сәйкес келеді, h-index 1.

Сапахова Зағипа Бейсенқызы, селекция және биотехнология зертханасының жетекші ғылыми қызметкері, ғылым кандидаты, хирша индексі 3, оның ғылыми жетекшілігімен 3 магистрлік диссертация және жетекшісі 2 ғылым кандидаты докторант қорғалды.    Author ID в Scopus — 56046815800, Researcher ID Web of Science — M-6615-2015, ORCID ID — 0000-0002-8007-5066, Research Gate: Zagipa Sapakhova.

  https://www.scopus.com/authid/detail.uri?authorId=56046815800

Кохметова Алма Мырзабековна: білімі жоғары (мамандығы Агрономия), биология ғылымдарының докторы (мамандығы Генетика), профессор, ҚР ҰҒА корреспондент-мүшесі, ғылыми жұмыс тәжірибесі 42 жылды құрайды, ғылыми жобаның бейініне сәйкес келеді, h-index 4, оның ғылыми жетекшілігімен 1 кандидаттық және 4 PhD докторлық диссертациялар қорғалды.

https://www.scopus.com/authid/detail.uri?authorId=36010765900

Абугалиева Сауле Изтелеуовна: білімі жоғары (Биология мамандығы), биология ғылымдарының докторы (Генетика мамандығы), профессор (Биология мамандығы), ғылыми жұмыс тәжірибесі 34 жылды құрайды, ғылыми жобаның бейініне сәйкес келеді, h-index 7, оның ғылыми жетекшілігімен 1 PhD диссертация қорғалды.

(https://www2.scopus.com/authid/detail.uri?authorId=6507029042; https://app.webofknowledge.com/author/#/record/2577530)

Гриценко Диляра Александровна: білімі жоғары (Биотехнология мамандығы), магистр (Биология мамандығы), PhD (Биология мамандығы), ғылыми жұмыс тәжірибесі 12 жылды құрайды, ғылыми жобаның бейініне сәйкес келеді, h-index 3

(https://publons.com/researcher/2424463/dilyara-gritsenko/)

Дауров Диас Ламзарович: бакалавр (Биотехнология мамандығы), магистр (Биотехнология мамандығы), ғылыми жұмыс тәжірибесі 7 жыл ғылыми жоба профиліне сәйкес келеді, h-index 1.

https://www.scopus.com/authid/detail.uri?origin=resultslist&authorId=57201666405&zone= ;      https://app.webofknowledge.com/author/record/35819805?lang=ru_RU&SID=F5UIG1R9xCKg1bvOMMo)

2015 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған жоба орындаушыларының жарияланымдары мен патенттерінің тізімі.

  1. Zhambakin, K., Zhapar, K. Current status and prospects of plant biotechnology in Kazakhstan. Plant Biotechnology Report 14, 177–184 (2020).  DOI:10.1007/s11816-020-00601-0, IF-1.259, Q-3, процентиль-64
  2. Daurov D., Zhapar K., Daurova A., Volkov D., Bakbergenova M., Tolegenova D., Shamekova M., Zhambakin K. Production of virus-free sweet potato planting material for the southeast of Kazakhstan. International journal of agriculture and biology 20 (4) : 851-856, 2018. DOI:17957/IJAB/15.0576. IF (WoS)  – 0.82, Q-3, процентиль (Scopus)-56
  3. Daurova Ainash, Daurov Dias, Volkov Dmitriy, Aibek Karimov, Zhandos Abai, Daniyar Raimbek,Kuanish Zhapar, Kabyl Zhambakin, Malika Shamekova.  Mutagenic treatment of microspore-derived embryos of turnip rape (Brassica rapa) to increase oleic acid content. Plant Breeding. 2020; 00:1–7.   DOI:10.1111/pbr.12830, IF (WoS)  – 1.251, Q -3, процентиль (Scopus) – 62
  4. Daurov, D., Daurova, A., Karimov, A. Tolegenova, D., Volkov, D., Raimbek D., Zhambakin K.,Shamekova M. Determining Effective Methods of Obtaining Virus-Free Potato for Cultivation in Kazakhstan. Am.J.PotatoRes. 97, 367–375 (2020). DOI:10.1007/s12230-020-09787-z IF (WoS) -1.085, Q-3, процентиль (Scopus) -57
  5. Daurova A, Daurov D, Volkov D, Zhapar K, Raimbek D, Shamekova M, Zhambakin K. Doubled haploids of interspecific hybrids between Brassica napus and Brassica rapa for canola production with valuable breeding traits. OCL 27: 45. DOI:10.1051/ocl/2020041; SiteCoreScopus-2.8, процентиль – 70 
  6. Kokhmetova, A., Sharma, R., Rsaliyev, S., Galymbek, K., Baymagambetova, K., Ziyaev, Z., & Morgounov, A. Evaluation of Central Asian wheat germplasm for stripe rust resistance // Plant Genetic Resources.-2017.-1-7. DOI:10.1017/S1479262117000132. WOS,  IF 0.792. Квартиль WOS 2018г. Q4
  7. Anuarbek S, Abugalieva S, Pecchioni N, Laidò G, Maccaferri M, Tuberosa R, Turuspekov Y. (2020) Quantitative trait loci for agronomic traits in tetraploid wheat for enhancing grain yield in Kazakhstan environments. PLoS ONE (IF=3.337, Q2; SJR=1.100, percentile-89). 15(6): e0234863. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0234863
  8. Genievskaya Y, Turuspekov Y, RsaliyevA, Abugalieva S. (2020). Genome-wide association mapping for resistance to leaf, stem, and yellow rusts of common wheat under field conditions of South Kazakhstan. PeerJ (IF=2.81, Q2; SJR=0.995, percentile-84) 8:e9820 https://doi.org/10.7717/peerj.9820
  9. Deryabina N.D., Gritsenko D., Galiakparov N.N. (2017). Molecular aspects of plant viruses’ movement through plants.  Eurasian journal of applied biotechnology. Vol.2, 2017.  1-10. DOI: 10.11134/btp.2.2017.3
  10. Romadanova N.V., Mishustina S.A., Gritsenko D.A., Omasheva M.Y., Galiakparov N.N., Reed B.M., Kushnarenko S.V. Cryotherapy as a method for reducing the virus infection of apples (Malus) // Cryo-Letters. – 2016. – V. 37, No. 1. – P. 1-9. PMID: 26964019  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26964019 IF 0,694; Q 4
  11. Romadanova N.V., Kushnarenko S.V., Karasholakova L.N. Development of a common PVS2 vitrification method for cryopreservation of several fruit and vegetable crops // In vitro Cellular & Developmental Biology – Plant. – 2017. – V. 53 (4). – P. 382-393. DOI:10.1007/s11627-017-9849-y IF 1,454; Q 3
  12. Daurov, D., Daurova, A., Karimov, A. Tolegenova, D., Volkov, D., Raimbek D., Zhambakin K.,Shamekova M. Determining Effective Methods of Obtaining Virus-Free Potato for Cultivation in Kazakhstan. Am.J.PotatoRes. 97, 367–375 (2020). DOI:10.1007/s12230-020-09787-z, IF (WoS) -1.085, Q-3, процентиль (Scopus) -57
  13. Daurov D., Zhapar K., Daurova A., Volkov D., Bakbergenova M., Tolegenova D., Shamekova M., Zhambakin K. Production of virus-free sweet potato planting material for the southeast of Kazakhstan. International journal of agriculture and biology 20 (4) : 851-856, 2018. DOI:17957/IJAB/15.0576. IF (WoS)  – 0.82, Q-3, процентиль (Scopus)-56

2021 ж. қол жеткізілген нәтижелер:

Елдің солтүстік және оңтүстік өңірлерінде Puccinia striiformis West, Puccinia recondita және Pyrenophora tritici-repentis қоздырғыштарының таралу, даму және зияндылық аймағы анықталды.

Қазақстанның солтүстігінде жабайы өсетін және ауыл шаруашылығы дәнді дақылдарының үлгілері жиналды және дәнді дақылдарды жұқтыратын рДНК өңірінің ITS бірізділігін пайдалана отырып бактериоздар сәйкестендірілді. Қара және базальды бактериоздардың қоздырғыштарының геномдарында тандемді қайталанулар анықталды және оларды талдау үшін ПТР тест жүйесі жасалды.

Puccinia striiformis-ке төзімділікке бидайдың рекомбинантты инбредті желілерінің қазақстандық популяциясын фенотиптеу және генотиптеу жүргізілді.

Қатты бидайдың әлемдік коллекциясына далалық және зертханалық зерттеулер жүргізілді (250 үлгі).

Қауіпті 5 алма вирусының, 3 жүзім вирусының, 3 таңқурай вирусының, 5 картоп вирусының, 2 қызанақ вирусының, 2 бидай вирусының геномдарына биоинформатикалық талдау жүргізілді. Жоғары ерекше праймерлердің дизайны жасалды және вирустарды анықтау үшін мультиплексті жүйесі қалыптастырылды.

Таңқурай сорттарының жұмыс коллекциясы құрылды (кем дегенде 10) және вирустық инфекцияның болуына тестілеу өткізілді.

Қазақстанның картоп өсіретін аймақтарының тұқым өсіру және тауар шаруашылықтары мен егістіктерінің қоймаларынан картоп тұқымы түйнектерін мен материалдары жиналды. Жиналған материалда Y, X, M, S, PLRV картоп вирустарының болуына талдау басталды.

Зерттеу нәтижелері бойынша жарияланымдар, 2021 жыл

Пайдалы модельге Қазақстан Республикасының патенті № 6332, 20.08.2021. Турдиев Т.Т., Ковальчук И.Ю., Мухитдинова З.Р., Фролов С.Н., Рымханова Н.Қ., Белғожаев Е.М., Бессчетнов А.П. «In vitro жағдайында таңқурайдың көшеттерін көбейту тәсілі».

  Шетелдік журналдағы мақалалар:

  1. Kokhmetova, A.; Rsaliyev, A.; Malysheva, A.; Atishova, M.; Kumarbayeva, M.; Keishilov, Z. Identification of Stripe Rust Resistance Genes in Common Wheat Cultivars and Breeding Lines from Kazakhstan. Plants 2021, 10, 2303. https://doi.org/10.3390/plants10112303. БД Web of Science; Q1, IF 3.935, процентиль Scopus 56.
  2. Kokhmetova, A.; Kumarbayeva, M.; Atishova, M.; Nehe, A..; Riley, I.T..; Morgounov A. Identification of high-yielding wheat genotypes resistant to Pyrenophora tritici-repentis (tan spot) // Euphytica. – 2021. – Vol. 217. – P. 97. DOI:org/10.1007/s10681-021-02822-y, БД Web of Science; Q2, IF 2.181.

  ҚР БҒМ КОКСОН таныған реферирленетін журналда — Сантай Б.Ә., Турдиев Т.Т., Рымханова Н.Қ., Жумабаева Б.А. Таңқурай сорттарын in vitro жағдайда клонды микрокөбейту ерекешеліктері // Доклады Национальной Академии Наук Республики Казахстан. – 2021. – Т. 3. – С. 57-63.

  Шетелдік және жергілікті конференция материалдарындағы мақалалар мен тезистер:

  1. Кушнаренко С.В. Создание криобанка гермоплазмы растений в Казахстане: 15 летний опыт работы // В сб. Сохранение и воспроизводство генетических ресурсов для устойчивого сельского хозяйства и обеспечения продовольственной безопасности в масштабах ОИС. Матер. конф. 25 мая 2021 г., Нур-Султан, 2021. – С. 67-70.
  2. Турдиев Т.Т., Ковальчук И.Ю., Фролов С.Н., Рымханова Н.Қ., Гриценко Д.А., Кушнаренко С.В. Создание криогенной коллекции безвирусных сортов малины // Тез. докл. II Межд. науч. практ. конф. «Геномика и современные биотехнологии в размножении, селекции и сохранении растений», Ялта, 13-15 октября, 2021 г. – 2021.
  3. Ромаданова Н.В., Толеген А.Б., Кушнаренко С.В. Оздоровление растительного материала методами биотехнологии для сооздания коллекций in vitro и сохранения генофонда // Тез. докл. II Межд. науч. практ. конф. «Геномика и современные биотехнологии в размножении, селекции сохранении растений», Ялта, 13-15 октября, 2021 г. – 2021.
  4. Сантай Б.Ә., Трудиев Т.Т., Рымханова Н.Қ. In vitro жағдайда клонды микрокөбейту жолымен алынған таңқурай сорттары мен үлгілерінің бейімделуін арттыру // Матер. межд. науч. конф. студентов и молодых ученых «Фараби әлемі», Алматы, 6-8 апреля 2021 г. – 2021. – С. 322.
  5. Pozharskiy A.S., Gritsenko D.A// Evolution of MLO-like proteins in flowering plants // Plant Genetics, Genomics, Bioinformatics, and Biotechnology (PlantGen2021), The 6th International Scientific Conference– 2021 – P.178.
  6. Жамбакин К.Ж., Кохметова А.М., Гриценко Д.А., Галиакпаров Н.Н., Дауров Д.Л., Шамекова М.Х. Проблема мониторинга развития болезней сельскохозяйственных культур в казахстане // International scientific and practical conference “Aspects and innovations of enviromental biotechnology and bioenergy” . Almaty, – 2021. – P.18-21

2022 ж. қол жеткізілген нәтижелер

Алматы, Жамбыл, Түркістан, Қостанай және Ақмола облыстарында бидай дақылдарына (2022 ж. — 6678 га) қоңыр, сары тат және жапырақ дақтары ауруларының қоздырғыштарының қауіптілік деңгейін анықтау үшін мониторинг жүргізілді. Қоңыр және сары тат пен пиренофороздың географиялық алшақ қазақстандық популяцияларына төзімділігін үйлестіретін бидай үлгілерінің топтамасы (75 үлгі) құрылды.

Қара және базальды бактериоздар популяциясындағы патоварлар анықталды және оларды анықтаудың жедел әдістері жасалды. Бидайдың қара және базальды бактериоздары қоздырғыштарының штам­мдарын анықтау үшін бактериалды геномдардағы тандемді қай-талаудың полиморфизмін анықтау үшін мультиплексті ПТР тест жүйесі жасалды. Тандемді қайталауға арналған маркерлерді қолдану арқылы, олардың популяциялық құрылымы анықталды.

Ілінісу картасы жасалды, сандық белгілердің локустары (QTL) және бидайдың сары татқа төзімділігімен тығыз байланысқан молекулалық маркерлер анықталды. Көшеттердің төзімділігімен байланысты QTL 4В хромосомасында анықталды, ал 2В және 4D хромосомаларында табылған QTL негізінен ересек өсімдіктер сатысындағы төзімділікпен байланысты болды.

Тетраплоидты бидай сорттары мен линияларының коллекциялары, өскін және ересек өсімдік сатысында жапырақ пен сабақ таттарына төзімділікпен байланысты QTL анықтау үшін 16425 полиморфты SNP-маркерлерін пайдалана отырып, толық геномдық ассоциацияларды іздеу (GWAS) үшін пайдаланылды.  Қатты бидайдың қауіпті саңырауқұлақ ауруларына төзімділігінің QTL және ДНҚ-маркерлері анықталды және жаңа KASP-маркерлері әзірленді. Қатты бидайдың саңырауқұлақ ауруларына төзімді 10 перспективалы линиялары анықталды.

20 ауыл шаруашылығы дақылдарының (алма, жүзім, таңқурай, картоп, қызанақ, бидай) вирустарын анықтаудың мультиплексті жүйелері әзірленді, олар әрбір вирус пен өсімдік материалына оң бақылауларда сыналды. Әзірленген жүйелер Қазақстанның ҒЗИ-да вирустық инфекцияларды анықтау практикасына енгізілді.

Жидек дақылдарында вирустық және бактериялық инфекцияларды жою үшін криотерапия технологиясы жасалды. Сау сорттарының апикальды меристемаларынан криогендік коллекция құрылды. Таңқурайдың коммерциялық құнды 5 сортының және қарақаттың 3 сортының вируссыз сапалы отырғызу материалы алынды.

Қазақстанның тұқым және тауар шаруашылықтарында картоптың негізгі экономикалық маңызды вирустарына мониторинг жүргізілді. Қазақстан бойынша Y, X, M, S, PLRV картоп вирустарының таралу картасы жасалды.

Зерттеу нәтижелері бойынша жарияланымдар, 2022 жыл

Патенттер

1) «Таңқұрай сақинасының дақ вирусын анықтауға арналған  синтетикалық олигонуклеотидтер жиынтығы» Пайдалы модельге патент. Қазақстан Республикасы, № 7018 от 15.04.2022 ж.

2) «Томаттың қоңыр әжім вирусын анықтауға арналған  синтетикалық олигонуклеотидтер жиынтығы» Пайдалы модельге патент. Қазақстан Республикасы № 7296 от 22.07.2022 ж.

Шетелдік ғылыми басылымдардағы мақалалар

 1) Genievskaya Y, Pecchioni N, Laidò G, Anuarbek S, Rsaliyev A, Chudinov V, Zatybekov A, Turuspekov Y, Abugalieva S. Genome-Wide Association Study of Leaf Rust and Stem Rust Seedling and Adult Resistances in Tetraploid Wheat Accessions Harvested in Kazakhstan // Plants. — 2022; 11(15):1904. https://doi.org/10.3390/plants11151904 (БД Web of Science; Q1, процентиль Scopus 56).

2) Romadanova N.V., Tolegen A.B., Kushnarenko S.V., Zholdybayeva E.V., Bettoni J.C. Effect of Plant Preservative MixtureTM on endophytic bacteria eradication from in vitro-grown apple shoots // Plants. – 2022. – Vol. 11. – P. 2624-2635. https://doi.org/10.3390/plants11192624 (Web of Science Q1, Scopus процентиль 71).

3) Pozharskiy A, Kostyukova V, Taskuzhina A, Nizamdinova G, Kisselyova N, Kalendar R, Karimov N, Gritsenko D. Screening a collection of local and foreign varieties of Solanum lycopersicum L. in Kazakhstan for genetic markers of resistance against three tomato viruses. Heliyon. 2022 Aug 10;8(8):e10095. doi: 10.1016/j.heliyon.2022.e10095. PMID: 36033267; PMCID: PMC9399970. (Web of Science Q2, Scopus процентиль 82).

4) Ramakrishnan M, Papolu PK, Mullasseri S, Zhou M, Wei Q, Sharma A, Ahmad Z, Satheesh V, Kalendar R, Wei Q.  The role of LTR retrotransposons in plant genetic engineering: How to control their transposition in the genome // Plant Cell Reports. —  2022. – Vol. 41(11). https://doi.org/10.1007/s00299-022-02945-z (Web of Science Q1, Scopus процентиль 92).

5) Gritsenko D., Pozharskiy A., Dolgikh S., Aubakirova K., Kenzhebekova R., Galiakparov N., Karimov N. and   Sadykov S.  Apple varieties from Kazakhstan and  their relation to foreign cultivars assessed with RosBREED 10K SNP array //  European Journal of Horticultural Science| ISSN 1611-4426 print, 1611-4434 online | https://doi.org/10.17660/eJHS.2022/006 | © ISHS 2022 (Процентиль Scopus: 62)

6) Ромаданова Н.В., Толеген А.Б., Кушнаренко С.В. Разработка биотехнологии оздоровления от вирусов in vitro побегов и получение безвирусных саженцев яблони // Бюллетень Государственного Никитского ботанического сада. – 2022. – Вып. 144. – С. 105-113. Импакт-фактор РИНЦ 0.372. DOI: 10.36305/0513-1634-2022-144-105-113

7) Кумарбаева М.Т., Кейшилов Ж.С. Фитопатологический мониторинг возбудителя жёлтой ржавчины в Казахстане // Сборник Международной научной конференции «Становление и развитие экспериментальной биологии в Таджикистане», посвященная 90-летию со дня рождения академика Ю.С. Насырова. – Душанбе, 2022. – С. 290-292.

Отандық басылымдардағы мақалалар

1) Zh.S. Keishilov, A.M. Kokhmetova, M.T. Kumarbayeva, D.K. Zhanuzak, Sh.S. Rsaliyev  Бидайдың сары тат (Puccinia striiformis f.sp. tritici) ауруына Алматы облысы бойынша 2019-2021 жылдары жүргізілген мониторингі // Вестник Карагандинского университета, им.  Е.А. Букетова. №2 (106), 82-88, 2022.   DOI 10.31489/2022BMG2/82-88.

2) Kumarbayeva M.K., Kokhmetova A.M., Kovalenko N.M., Kremneva O.Yu., Atishova M.N., Keishilov Zh.S., Malysheva A.A., Zhanuzak D.K., Bolatbekova A.A., Kokhmetova A.M. Identification of wheat samples for resistance to toxins Pyrenophora tritici-repentis // International journal of biology and chemistry. – 2022. – Vol. 15. –  №. 1. – P. 64-72. DOI: 10.26577/ijbch.2022.v15.i1.07

3) Malysheva A.A., Kokhmetova A.M., Kumarbayeva M.K., Zhanuzak D.K., Bolatbekova A.A., Keishilov Zh.S., Gultyaeva E.I., Kokhmetova A.M., Tsygankov V., Dutbayev Y. B., Dubekova S. B. Identification of carriers of Puccinia striiformis resistance genes in the population of recombinant inbred wheat lines // International journal of biology and chemistry. – 2022. – Vol. 15. – №. 1. – P. 4-10. DOI: https://doi.org/10.26577/ijbch.2022.v15.i1.01

4) Sapakhova Z.B., Bektayev R.T., Nizamdinova G.K., Gritsenko D.A., Daurov D.L., Daurova A.K., Zhapar K.K., Zhambakin K.Zh., Shamekova M.Kh. Bacterial diseases of cereals in Kazakhstan // Ғылым және білім. 2022. №3 (68). С.168-177.

5) Kumarbayeva M.T., Kokhmetova A.M., Keishilov Zh.S., Chudinov V., Zhanuzak D.K. 2022. Disease monitoring to determine the level of spread and development of the pathogen Pyrenophora tritici-repentis in Kazakhstan // Herald of science of S. Seifullin KazATU (Вестник науки Казахского агротехнического университета им. С.Сейфуллина). – 2022.   — № 1 (112). – С. 258-268 DOI:10.51452/kazatu.2022.1(112).906. (Указана в Акте №1 от 01.07.2022 г.)

7) Kerimbek N., Kapytina A., Pozharskiy A., Ni-zamdinova G., Taskuzhina A., Kostyukova V., Adilbayeva K., Gritsenko D. Development of primer sets for detection of Raspberry leaf blotch virus and Rasp-berry leaf mottle virus by multiplex RT-PCR // Eurasian Journal of Applied Biotechnology. – 2022. – №. 1. – С.33-39. https://doi.org/10.11134/btp.1.2022.4

8) Ромаданова Н.В., Толеген А.Б., Кушнаренко С.В. Введение в культуру in vitro ценных сортов ежевики // Сб. трудов Межд. научно-практ конф. «Интродукция, сохранение биоразнообразия и зеленое строительство в условиях изменяющегося климата и антропогенного воздействия», 31 ав-густа-2 сентября 2022 г., Актау, 2022. – С. 189-196.